Reasüransın Tanımı ve Önemi
Sigorta en basit haliyle bir kimsenin para ile ölçülebilir bir menfaatinin güvence altına alınması işlemidir. Bu işlem ile birlikte sigortalı kimse menfaati üzerinde oluşabilecek riskleri bir sigortacıya yani sigorta şirketine devretmektedir. Devredilen risklerin meydana gelmesi durumunda ödenen tazminatlar bazen küçük tutarlar (hasarlar) olurken bazen de tek bir şirketin karşılayamayacağı tutarlara ulaşabilmektedir. Dolayısıyla risklerin tamamının tek bir şirket üzerinde tutulması şirketin devamlılığı için oldukça riskli bir durumdur. Bu riskli durumun olumsuz sonuçlarını azaltmak için sigorta şirketleri aldıkları risklerin belirli bir kısmını reasürans şirketi denilen başka bir sigorta şirketine devretmekte bir kısmını ise kendi üzerlerinde tutmaktadırlar. Yapılan bu devir işlemine reasürans adı verilmektedir. Reasürans, 25/06/1927 tarihinde kabul edilen 160 sayılı “Mükerrer Sigorta İnhisarı Hakkındaki Kanun” da “mükerrer sigorta” olarak ifade edilmektedir. Türk Ticaret Kanunu Sigorta Hukuku ile ilgili altıncı kitabında (1403. madde) ise “Sigortacı, sigorta ettiği menfaati, dilediği şartlarla, tekrar sigorta ettirebilir” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade doğrultusunda reasürans, sigortanın ikinci kez sigortalanması yani yeniden sigorta edilmesi olarak tanımlanabilir. Sigortanın işlevleri arasında yer alan ve oldukça önemli olan risk transferi sigortalı için olduğu kadar sigorta şirketleri içinde önemlidir. Şirketler reasürans işlemi ile birlikte risklerini transfer etmekte ve risk kabul kapasitelerini arttırmaktadır. Prim gelirleri ile doğru orantılı olan reasürans işlemi, şirketlerin yüksek prim üretimi ile farklı risklere teminat vermelerine imkan sağlamaktadır. Reasürans, tamamen teknik bir amaca sahip olmakla birlikte, bir sigorta şirketinin olası kayıpları ve sahip olduğu tehlikeleri azaltmak için kullandığı bir araçtan ziyade, sigorta şirketinin üzerine almış olduğu risklerin maddi sonuçlarını taşımasını kolaylaştırmaktadır.

Reasüransın Sözleşmesi
Reasürans şirketlerinin Türkiye’deki teşkilatlarının kuruluşuna, ruhsat işlemlerine, teşkilat ve yöneticilerine, ana sözleşme değişiklikleri ve hisse devirlerine, sigorta primlerinin tahsiline, ilan ve reklamlarına, birleşme, devir, portföy devri ve tasfiyelerine ilişkin usul ve esaslar (2007) ”Sigorta Şirketleri ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik” ile düzenlenmiştir. Reasürans sözleşmesi, taraflardan biri olan reasürörün, prim karşılığında, diğer taraf olan sedan şirkete, sigorta veya reasürans taleplerine maruz kalma rizikosuna karşı koruma sağlamayı üstlendiği sözleşme olarak tanımlanabilmektedir.

Reasürans Sözleşmesinin Tarafları
Reasürans işleminde, sigorta şirketi üzerine almış olduğu risklerin belli bir yüzdesini, ödenecek olan belli bir ücret (komisyon) karşılığında başka bir şirkete aktarmaktadır (Özbolat, 2020, s. 224). Bu işlem yapılırken kurulacak olan sözleşmede iki taraf yer almakta olup taraflardan biri riskini devreden sigorta şirketi yani sedan diğeri ise riski devralan reasürans şirketi yani reasürördür. Sedan olarak adlandırılan sigorta şirketi riski kabul eden ve sigortalıya karşı tazminat ödeme yükümlülüğü altına giren ilk sigortacıdır. Reasürans işlemlerinde riskin bir kısmını devreden şirket olarak da tanımlanmaktadır. Reasürör ise sigorta şirketine yani sedan şirkete reasürans güvencesi veya koruma sağlayan reasürans şirketidir. Sözleşmenin tarafları olan sedan ve reasürör sözleşmede açık olarak belirtilmelidir. Yapılan reasürans sözleşmelerin de birden fazla sedan şirket olabileceği gibi birden fazla reasürans şirketi de olabilmektedir. Sözleşmede birden fazla reasürörün bulunması durumunda, reasürörden biri lider olarak seçilmekte ve genellikle sözleşme şartlarını seçilen lider reasürör belirlemektedir. Diğer reasürörler ise, lider reasürörün belirlemiş olduğu şartları kabul ederek anlaşmaya iştirak etmektedir.

Reasürans Sözleşmesinin Kapsamı
Daha önce sigorta teminatı verilen bir riskin başka bir sigorta veya reasürans şirketine devredilmesini sağlayan reasürans sözleşmesi, özel bir sigorta sözleşmesi olmakla birlikte riski devralan sigorta şirketinin üzerindeki riski kısmen veya tamamen devretmesine imkan tanımaktadır. Reasürans sözleşmesi iki taraflı bir sözleşme olup sigorta şirketleri (sedan şirket) için teminat veya koruma niteliğindedir. Bu sözleşme hem sedan şirkete hem de reasürör şirkete borç yükleyen bir sözleşmedir. Sigorta şirketinin hangi riskleri devrettiğini reasürans sözleşmesinde belirtmesi gerekmektedir. Devredilecek risklerin sigortalanabilir olması gerekli olup bu risklerin devri reasürans anlaşması ile yapılmalıdır. Reasürans sözleşmelerinin kapsamı anlaşmaya göre farklılaşabilmektedir. Bazı reasürans sözleşmelerinde sadece belli branşlar kapsama alınırken bazılarında branşlar içinde muafiyet uygulaması veya belli limitlerle sınırlamalar getirilebilir. Sözleşme içerisinde riskin gerçekleşeceği coğrafi sınırlar, sözleşmenin süresi, devredilen riskler karşılığında ödenen primler ve reasürans komisyonu da belirtilmelidir. Tüm bu şartlar belirledikten sonra tarafların, üzerinde anlaşmaya varılan hususları belgelendirmesi için işbirliği yapması ve sözleşmenin makul olan en kısa sürede belgelendirilmesi konusunda çaba göstermesi gerekmektedir.

Reasürans Sözleşmesinin Türleri
Sigorta şirketleri reasürans anlaşması yaparken, reasürans şirketleri ile çeşitli teknik sözleşmeler yapmaktadırlar. Reasürans uygulamaları, hem tarihi süreç boyunca hem de sektörde oluşan ihtiyaçlara bağlı olarak çeşitlilik göstermiştir. Ayan (2020, s. 1005) yapmış olduğu çalışmada reasürans anlaşmalarını ihtiyari reasürans, trete reasürans, karşılıklı iş alış-verişi ve pool anlaşmaları şeklinde dört temel başlık altında sınıflandırmıştır. Bu anlaşmalar arasında yer alan ihtiyari reasürans en eski reasürans anlaşması türü olmakla birlikte isteğe bağlı reasürans olarak da bilinmektedir. Bu reasürans türünde sedan şirket yazmış olduğu poliçeler aracılığıyla üzerine almış olduğu risklerin belirli bir bölümünü istediği reasüröre vermek konusunda serbesttir. Aynı şekilde reasürör de kendisine teklif edilen ve devredilmek istenen riskleri kabul edip etmeme konusunda serbesttir. Bir diğer anlaşma türü olan trete reasüransında ise süreç farklı işlemektedir. Trete reasüransında sedan şirket tarafından devredilecek tüm riskler reasürör şirket tarafından (otomatik olarak) kabul edilmektedir. Bu ifade doğrultusunda otomatik reasürans olarak da bilinen bu reasürans türünde taraflar arasında yapılan anlaşmayla, işin niteliği, limiti, komisyon oranı gibi alışverişin tüm esasları belirlenmekte ve bu esaslar dahilinde kabul otomatik olarak gerçekleşmektedir.
Trete reasürasın iki türü bulunmakla birlikte bunlarda ilki orantılı (bölüşmeli) reasürans, ikincisi ise orantısız (bölüşmesiz) reasürans olarak adlandırılmaktadır. Riskin gerçekleşmesi sonucunda yapılması gereken ödeme süreçleri bu anlaşma türlerine göre farklılaşmaktadır. Bölüşmeli trete reasüransında reasürans şirketi anlaşmada belirtilen orana göre ödeme yaparken bölüşmesiz trete reasüransında ödemenin belli bir tutarı aşması halinde ödeme gerçekleştirilmektedir. Bölüşmeli reasürans da kendi içerisinde iki temel biçimde uygulanmaktadır. Kotpar ve eksedan olarak uygulanan bu iki anlaşma türü incelendiğinde, ilgili branşın bütün işleri üzerinde belirli bir oranda hesaplanan kısmının reasüröre aktarılması istendiğinde kotpar, sigorta şirketinin saklama (konservasyon) payını aşan kısımlarının reasüröre devredilmesi istediğinde ise eksedan anlaşmasının yapıldığı görülmektedir. Bir diğer yöntem reasürans şirketiyle sigorta şirketi arasında yapılan karşılıklı iş alış-verişi olarak ortaya çıkmaktadır. Burada işlerini otomatik yolla reasürans şirketine devreden şirket, verdiği iş karşılığında, kendisine aynı nitelikte ve hacimde işin verilmesini istemektedir. Sigorta şirketleri üzerlerine meydana geldiğinde büyük hasarlar oluşabilecek riskler de alabilmektedir. Deprem, sel-su baskını, uçak kazası gibi riskleri taşıyan şirketler bir diğer reasürans anlaşması türü olan havuz (pool) anlaşması yapmaktadırlar. Bir diğer ismi ile “pool anlaşmaları”, şirketlerin belli risklerini belli oranı aşan kısımlarını havuza devretmesi olarak bilinmektedir.

***

Kaynak: DergiPark