İSLAMİ SİGORTA SİSTEMİ (TEKÂFÜL)

Sigorta, risklerin gerçekleşmesi sonucu doğabilecek zararları gidermek için kullanılan mali araç olarak tanımlanmaktadır. Genel olarak Sosyal Sigortalar ve Özel Sigortalar olarak iki ana başlık altında sınıflandırılabilir.

Sosyal Sigortalar: Sanayi devriminin ortaya çıkarttığı bir sosyal güvenlik tekniğidir. Sanayi Devrimi ile birlikte ekonomik ve demografik gelişmeler üretim biçimini ve aile yapısını değiştirmiş, sanayileşme ve kentleşme neticesinde geniş ailelerin yerini çekirdek aileler almış, bu olgular da geleneksel sosyal güvenlik sağlama yollarını işlemez hale getirdiğinden devlet eliyle örgütlenen sosyal güvenlik sistemlerine şiddetle ihtiyaç hissettirmiştir. Bu nedenle de ülkeler Devlet eliyle sosyal sigortalar alanında yasal düzenlemelere başlamışlardır. Buna göre devlet tarafından kurulan ve korunan “sosyal sigortalar”, çağdaş İslâm hukukçuları tarafından geniş tartışmalar neticesinde genellikle câiz görülmüştür. Sosyal sigortalarda sigortalının ödediği primler, bireylerin iradelerine bakılmadan alındığı için bir tür “vergi” niteliğinde algılanmıştır. Yapılan kesintilerin mecburi olması, ödenen fazlalığın devletin vatandaşına bir ihsanı olarak kabul edilmesi gibi gerekçelerle zamanla ihtiyaç ve zarureten de olsa cevaz verilmiştir.

Özel Sigortalar: Birey ve ailesinin ekonomik varlığını teminat altına alma vazifesi birinci derecede devlete terettüp etmeyip bu sorumluluğu ilk önce bireyin kendisi taşıyacağı görüşü özel sigortaların doğuşuna zemin hazırlamıştır.

Tekâfül: Tekâfül, “dayanışma” anlamına gelmekte olup, Arapça kökenli bir kelime olan kefele’den türemiştir. İslam dünyasında çeşitli ülkelerde, farklı yorumlarla uygulanmaktadır. Bu yorumlar birbirinden oldukça değişkenlik gösterebilmekle birlikte, genellikle aşağıdaki ilkelerden oluşmaktadır:

• Kâr amacı gütmeyen sigortalıların bir araya geldiği kooperatif sigortacılığı.

• Sigorta şirketinin biriktirdiği fonların faiz dışı yatırım araçlarında değerlendirilmesi.

• Hasar ve sorumlulukların katılımcıların paylarına göre bölündüğü bir toplumsal sigorta havuzu modeli.

Batılı ülkelerde ortaya çıkan haliyle sigortanın İslam hukuku açısından caiz sayılıp sayılmayacağı tartışılmış ve ekseriyetle klasik sigortanın haram olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. Buna karşılık, İslam kültürünün kendi toplumsal güvence sistemi olan tekâfül, İslami hukuka uygundur.