Hazır yaz dönemi gelmişken okumaları geliştirmek adına İslam iktisadı okumalarına hazırlık olacak bazı okuma önerileri paylaşmak istiyorum. Kendimin de yeni öğrendiği bazı kaynaklar üzerinden en güncel hale getirdiğim okuma listesini parça parça paylaşmak istiyorum. İlkin iktisadi temeller için yapılacak okumaları buraya alıyorum. Her bir kaynağı neden seçtiğimi ve bulunduğu sıraya neden koyduğumu da listenin ardından kısaca aktarmaya çalışacağım.

İktisadi Temeller için

1. Leshem, D. (2016). What Did the Ancient Greeks Mean by Oikonomia?, Journal of Economic Perspectives, Vol. 30, No., pp. 225-231.
2. Maucourant, J. (2014). The ambiguous birth of political economy: Montchrestien vs. Cantillon, HAL open science.
3. Leslie, T. E. C. (1870). The Political Economy of Adam Smith, Fortnightly Review.
4. McNally, D. (1989). Political Economy and the Rise of Capitalism: A Reinterpretation, UC Press.
5. Lunghini, G. (1998). Political Economy and Economics, Elgar Pub.
6. Milonakis, D., ve Fine, B. (2009). From Political Economy to Economics: Method, the social and the historical in the evolution of economic theory, Routledge.
7. Därmann, I., vd. (2016). From the Oikonomia of Classical Antiquity to Our Modern Economy. Literary-theoretical Transformations of Social Models, eTopoi: Journal for Ancient Studies, Special Vol. 6, pp. 306-348.
8. Boettke, P., Leeson, P. T., and Smith, D. J. (2009). The Evolution of Economics: Where We Are and How We Got Here, The Long Term View.
9. Morgan, M. (2001). The formation of “Modern” Economics: Engineering and Ideology, Working Paper No. 62/01.
10. Mirowski, P. (2011). More heat than light, Cambridge University Press.
11. Rodrik, D. (2016). İktisadı Anlamak, Efil Yayınevi.
12. İktisadı düşünce tarihi kitabı
13. Mikroekonomi kitabı
14. Makroekonomi kitabı

Ekonomi/iktisat eğitimi alanlar genelde şu bilgiyi öğrenirler; ekonominin kökenleri Antik Yunan’daki oikonomia’ya (ev idaresi) uzanır. Halbuki o dönemdeki oikonomia ile modern ekonominin ciddi farkları vardır. Oikonomia’nın dönemler boyunca geçirdiği dönüşümler ve en son modern ekonomiye dönüşümü maalesef detaylı bir şekilde anlatılmaz. İşte yukarıdaki 1. kaynak tam da bunlara dairdir.

Oikonomia’nın antik özelliklerinin merkantilist Montchrétien’in 1615’te yayınlanan Traicté de l’æconomie politique (A treatise on political economy) adlı eserini yazıncaya değin devam ettiği iddia edilmektedir. Yani politik ekonomi kavramı, oikonomia’dan ilk önemli farklılaşmadır denebilir. Dolayısıyla politik ekonominin doğuşuna dair olan ikinci okuma bu anlamda önemlidir.

Her ne kadar modern ekonominin başlangıcı Adam Smith’in 1776’daki kitabına dayandırılsa da onun döneminde de mevzu politik ekonomidir. Fakat Smith’in onu diğerlerinden ayıran politik ekonomi görüşünü anlamak, onun neden ekonominin kurucu babası olduğunu anlamaya da yardımcı olacaktır. Üçüncü makale bu işlevi görmektedir.

Politik ekonominin yükselişi pek çok unsura bağlı olmakla birlikte genelde kapitalizmin başlangıcı ile bağlantılandırılmaktadır. Fakat buna dair olan anlatı, kapitalizmin yüceltilmesi, politik ekonominin de onun teorik meşrulaştırıcısı olması yönündedir. Buna dair hem klasik söylemi hem de alternatif bir söylemi, 4. sıradaki kitabıyla McNally ortaya koymaktadır.

5. makale, 1600’lerin başından itibaren ortaya çıkan politik ekonominin kapitalizmin genişlemesi ve başka sebeplerle 1800’lerden itibaren ekonomi bilimine dönüşmesiyle aradaki farkları ortaya koymaktadır.
6. sıradaki kitap, politik ekonomiden ekonomiye geçişi özellikle metodolojik ve teorik açıdan takip etmektedir. Bu önemli bir mevzudur.

Antik Yunan’dan başlayıp Orta Çağ üzerinden modern ekonominin gelişiminin izlerini detaylı bir şekilde takip edebileceğiniz bir kaynak ise 7. makaledir. Konuya dair bir başka güzel özet, 8. makalede ele alınmıştır. Bu makaledeki kum saati görseli, ekonominin gelişim tarihi özeti olarak muazzamdır.

Ekonomi bilimi tarihini genel bilim tarihiyle birlikte çalışan ve bu kapsamda çok önemli çalışmaları olan Mary Morgan’a ait 9. makale, modern ekonomi biliminin özellikle bugün geldiği noktayı özetlemektedir. 10. eser de benzeri bir amaca sahiptir.

Maalesef 11. çalışmaya kadar olan eserler İngilizcedir. Muadillerini Türkçe bulmak ise çok kolay değildir. Özellikle 9. ve 10. çalışmaya benzer bir amaca sahip Türkçe bir kitap 11. sırada yer almaktadır.

12, 13 ve 14. çalışmalar, genel bilgi kaynağı olup herhangi bir yazardan takip edilebilir. Zira standart konulara sahiptirler.

Kitapların sıralı okunması önemlidir.

Umulur ki bu eserlerden en azından bir kısmını sıralı okuyanlar, geçmişten bugüne değin ekonomi alanındaki değişimi ve bugün gelinen noktayı, eksiklikleriyle beraber iyice anlayacaklardır. Bu ise İslam iktisadına çokça etki eden bir şey olduğu için önemlidir. Son not olarak, listede yer alan makalelerin hepsi interntte pdf halinde mevcut iken kitapların dahi bir kısmı aynı şekilde mevcuttur.

Bir sonraki okuma listesi Müslümanları iktisadi (düşünce) tarihine dair olacaktır inşallah. Böylece bu listede takip edilen süreç zarfında durum bizde ne olmuştur detaylı bir şekilde görülebilecektir.

***

Zeyneb Hafsa ORHAN