Teknolojinin gelişimiyle beraber finans piyasaları boyut atlamış, hız ve güvenilirlik konusunda çok gelişmiştir. Bunun yanında sunulan ürün ve hizmetlerde de çeşitlilik ve kalite artmıştır. Para piyasalarının genişlemesine bağlı olarak ürün geliştirmede yeni fikirler ortaya çıkmıştır. 2008 krizi biraz da bu yeni ürünlerin doğurduğu sanal piyasalar sebebiyle patlak vermiştir. 2008 krizinden sonra finans piyasalarının daha ihtiyatlı ve denetimli oluşu yeni müşterileri de farklı arayışlara itmiştir. Finansal teknolojiler (fintek) bu arayışların karşılığında icat edilen finansal inovasyonlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar fintek ürünlerinin büyük bir kısmı bankaların kalite ve çeşitliliğini artırsa da diğer kısmı yerleşik finansal kurumlara rakip olmuş veya hiç girilmeyen alanlarda ürün/hizmet sunmuştur. Fintek kuruluşlarının bir kısmı kart sistemleri, mobil ödemeler veya bilgisayar destekli altyapı hizmetleri sunmaktadır. Diğer yandan akıllı kontratlar, varlık yönetimi, robo-danışmanlar, insurtek ve neobankacılık gibi segmentler de bankalara rakip olmaktadır. Finteklerin en önemli dallarından olan kitlesel fonlama; P2P, kurumsal ve bireysel fonlama, yardım amaçlı ve diğer formlarıyla aslında bankaların hiçbir zaman giremeyeceği alanlar olarak öne çıkmaktadır. Bunun yanında fatura ödeme, muhasebe, kripto para ticareti ve benzeri alanlar ise bankaların kârlı görmediği ve girmeye niyetlenmeyeceği alanlar olarak fintek ekosisteminde gelişme göstermektedir. Fintekler büyük hacimli, her zaman ulaşılabilen, şubesiz, bireyi önemseyen ve kısıtlamayan ürünler sunmaktadır. İslami finans alanı, konvansiyonel finans dünyasına nazaran hızlı büyüse de hala ikna edici seviye ve boyutlara ulaşmamıştır.

İslami finansın önünde sistemin getirdiği sorunlar bulunmaktadır. Bunların bir kısmını aşmak da mümkün olmayacaktır. Birçok kişinin görüşüne göre ise İslami finansal ürünler, global muadillerinin benzerleri durumundadır. Diğer bir ifadeyle, İslami finansın geliştirdiği ürünler kendine özgü nitelik taşımamakta ve konvansiyonel finansın ürünlerini taklit etmektedir. Bu haliyle de İslami finansa olan güven azalmakta, ürün bazında ise ikna ediciliği kalmamaktadır. Bu aşamada İslami finansal kurumlar yeni bir açılıma ihtiyaç duymaktadır. Geleceğin finans dünyasının ana şekillendirici ayağının fintek girişimleri olduğu düşünülmektedir (EY, 2019: 11). İslami finansın ihtiyaç duyduğu açılımın da İslami fintekler vasıtasıyla sağlanması mümkündür. Çünkü, İslami fintekler global piyasaların kısıtlarıyla hareket etmek zorunda değildir. Kâr payını, ticari ürünleri veya yatırım kanallarını kendileri belirleyebilir. Vahşi ve rekabetçi bir kârlılık mecburiyeti yoktur. Şubeleşerek daha fazla kişiye ulaşma sorunu bulunmamaktadır. En önemlisi ise özgün ürünler üretme fırsatına sahiptir. Diğer yandan İslam’ın sosyal yönünü taşıyabilir ve sürdürebilir konumdadır. Bu yönüyle İslami fintekler, İslami finansın ihtiyaç duyduğu açılımın ötesinde beklenen “İslami”liği sağlamanın da yolu olacaktır.

Avrupa’nın para piyasaları, gelişmiş ülke sayılmalarından dolayı, gelişmekte olan ülkelere nazaran daha doygundur. Müslüman ülkelerin hepsi az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler olduğundan para piyasaları da zayıf kalmaktadır. Finteklerin, daha çok gelişmiş piyasalarda olması (Haddad ve Hornuf, 2019:81) ait olduğu ülkenin finansal stabilizasyonuyla ilgilidir. Bu konuda en ileri ülke İngiltere’dir. Londra borsası, dünyadaki finansal akışlara yön verir konumdadır. Avrupa’daki finteklerin çoğunluğu da bu ülkede bulunmaktadır. Aynı şekilde İslami finteklerin çoğu da Avrupa ölçeğinde İngiltere merkezli olarak çalışmaktadır. Düzenlemelerin yapılmış olması, sermayedarların buradaki pazarda bulunması ve ekonomik serbestlik Londra’ya ilgiyi artırmaktadır. Diğer yandan Avrupa’nın diğer ülkelerinde de kurulmuş İslami fintekler bulunmaktadır.

Çalışmada Avrupa’daki İslami fintekler incelenmiştir. Fintekler denetime tâbî olmadığından ticari bilgilerine ulaşmak mümkün değildir. Ayrıca şube olarak kısıtlı olduklarından bilgi almak da mümkün olmamaktadır. Finteklerin müşterilerine, müşterilerin de finteklere ulaşmasının ana yolu internet sitesi üzerindendir. Bu sebeple ele alınan firmaların internet siteleri üzerinden değerlendirme yapılmıştır. İslami finteklerin ve ürünlerin kıyaslaması için bu konuda çalışan iki kurumun verileri değerlendirilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde fintekler hakkında genel bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde İslami fintekler tartışılmıştır. Dördüncü bölümde Avrupa’daki fintekler ve yatırım alternatiflerinin yıllık getirileri karşılaştırılmıştır. Beşinci bölüm olan sonuç kısmında ise genel çerçeve değerlendirilmiştir.

(Bu metin makalenin giriş kısmından alınmıştır. Yazının devamı için kaynaktaki bağlantıyı tıklayınız.)

Kaynak: Dergi Park