Vekalet sözlükte “işinin görülmesini başkasına havale etmek” anlamındaki vekl (vükul) kökünden türeyen vekil “işin havale edildiği kimse” demektir (TDV, 2020). Mecelle madde 1449’da vekalet; bir kimse işini başkasına tefviz etmek ve o işte onu kendi yerine ikame eylemektir (Paşa, 1877, s. 1499).
Vekalet sözleşmesinin tanımı Borçlar Kanunu 386/I. maddesinde “vekalet bir akittir ki, onunla vekil, mukavele dairesinde kendisine tahmil olunan işin idaresini veya takabbül eylediği hizmetin ifasını iltizam eyler” şeklinde açıklanmıştır.
Vekalet; hıfzetmek, güven, teslim, tefviz (birisine bırakma) anlamlarına gelmekte ve kişinin kendisinin de yapma yetkisinin bulunduğu eylemi başka bir şahsa bırakması, o şahsı kendisi adına ikame etmesidir. Vekil; kendi adına başka şahıs tarafından herhangi muamele bırakılan, devredilen kimsedir.
İşi vekile ileten kişiye “Müvekkil”, vekil tayin etmeye “Tevkil” o işe de “Müvekkelün bih” denmektedir. Vekalet türlerinden bazıları ise şunlardır: Vekilet-i mutlaka; koşula bağlanmamış, bir kayıtla geçerli olmayan vekalet türüdür. “Seni bu mevzuda vekil tayin ettim.” şeklinde tesis edilen vekalet örnek olarak gösterilebilir. Bu türü “Vekalet-i mürsele” olarak da anılmaktadır. Koşula tabi olan vekalete ise “Vekalet-i muallaka” denir. Vekalet-i muzafe, belirli zamandan başlamak üzere kararlaştırılan vekalet türüdür. Vekalet-i mukayyede; koşula bağlanmış veya belirli bir süreyle sınırları belirlenmiş vekalet türüdür. Vekalet-i hassa; özellik arz eden beyanla tesis edilen, sınırları belirli olan hususa ait bulunan vekalet türüdür. Vekalet-i amme; genel ifadeler içeren, birçok işleme kapsayan vekalet türüdür. “Vekalet-i mufavvaze” olarak da anılmaktadır. Bir kişiyi tüm işlerine bakması için vekil tayin etmek şeklinde kurulan vekalet akdi örnek gösterilebilir. Vekalet-i devriyeye; vekil azledildiğinde yeni vekaletin başladığı vekalet türüdür (Bilmen, 1952, s. 311- 367).
Vekaletin aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir (Köse, 1998, s. 230):
- Vekalet konusu olan iş veya şeyin vekilin kendisine de mubah olan şeylerden olması gerekir.
- Vekalet konusunun, vekalet verenin mülkünde veya yetkisinde olması gerekir.
- Vekaletin, İslam’a göre vekalete elverişli bir konu olması gerekir.
- Vekalet akdinde belirlenen kayıt ve şartlara uymak zorunludur.
- Vekil, müvekkilin yararına davranmak durumundadır.
- Vekalet kayıt ve şartlı olarak kurulmuş ise bunlara uyulması gerekir.
- Şartsız vekalette örfe göre davranılması lazımdır.
Kaynak: DergiPark