Anasayfa Tartışma Rasyonel Bireyin Davranışları; Hızlı ve Yavaş Düşünme

Rasyonel Bireyin Davranışları; Hızlı ve Yavaş Düşünme

by

Refahını maksimize etmeye çalışan insan rasyonel insandır. Nerede faydasını maksimum noktaya ulaştıracaksa oraya yönelir. Risk ve belirsizliğin olduğu durumlarda tüketim için başka mallar ikame edilir. Örneğin kuş gribinin hâkim olduğu bir yerde rasyonel insan tüketimini faydalı hale getirmek isteyecek ve tavuk eti yerine kırmızı et tercihi yapacaktır. Refah demişken refahın ne demek olduğunu söylemeden geçmeyelim. Refah tüketim demektir. Bir ülkedeki insanların tüketim için harcadıkları efor onların ne kadar refah içerisinde olduklarını simgeler. Fiyatların yüksek olduğu ve insanların sadece temel ihtiyaçlarını karşılayabildiği hatta orta gelirli insanların bile bu temel ihtiyaçlarını karşılarken zorlandıkları görülür. Böyle bir ortamda tüketimden kaçmak mı yoksa fiyatların daha fazla artacağını baz alarak fazla tüketmek mi rasyoneldir?

 Burada kararlarımız devreye giriyor ve netice kararlarımız doğrultusunda şekilleniyor.

Nobel iktisat ödülünü alan psikolog Daniel Kahneman “hızlı ve yavaş düşünme” kitabında iki çeşit bireyden bahsetmiştir. Bunlardan birisi hızlıca düşünüp genel olarak standart karar veren kârını ortalama olarak maksimize edebilecek insan iken ikinci tür insan yavaş düşünerek en ideal kararı veren, enine boyuna düşünen insandır. İktisadi faaliyetlerimizi gerçekleştireceğimiz zaman genel olarak hızlı veya yavaş düşünerek tercihlerimizi meydana getiririz. Enflasyonist bir ortamın olmadığını farz edelim. Her zaman aynı marketten aynı marka sütü fiyatına hiç bakmadan alırız çünkü fiyatı hep sabittir belli dönemlerde indirime girebilir sadece. İnsanın fiyatına bakmadan kendine bu özgüveni ona beyninin hızlı yanı verirken; enflasyonist ortamdayız ve hemen hemen çoğu insan tek bir market yerine bir çok marketi tercih ediyor ve hangi ürün nerede daha ucuz bunu inceliyor, süt örneği vermiştik çoğu markette aynı markalı sütün fiyatları farklılık gösterebiliyor insanın bu arayışları onu rasyonel insan yaparken düşünmesine sebep olan beyninin yavaş ve mantıksal olan kısmıdır.

Birey çoğu zaman tercihlerini yaparken onun hızlı veya yavaş düşünüp karar vermesinde, inanç boyutu da etkilidir. İlahi dinlerde alkol ürünleri yasaklanmıştır dini inancını üst seviyelerde yaşayan birey için içkiyi içmemek kadar içki satışının yapıldığı bir marketten bile alışveriş yapmak rasyonel gelmez. Bunu bilen üreticiler ve satıcılar muhafazakâr kesimin olduğu zincir market reyonlarına alkol ürünlerini sergilemez iken, dini kurallarına dikkat etmeyen kesimlerin yaşadığı aynı zincir marketlerde devasa alkol reyonlarına denk gelinebilir. Çünkü bu, satıcı için gerçekten rasyonel bir davranıştır. O halde hem üreticiler bazından hem tüketiciler bazından dini faaliyetler ekonomideki yer alan ürünlerin konumlarını ve kararlarını belirleyebilmektedir.

İnsanlar içlerinden geçen kararlar ve düşünmeden yaptıkları seçimler doğrultusunda çoğu zaman kararlarını tartmadan yaparak rasyonelliği kaybedebilirken düşünen ve seçimlerine dikkat ederek portredeki fark edilmeyen yerleri dahi gören bireyin davranışları rasyonel olabilirken karşısına çıkan fırsatları da görmesine sebep olacaktır.

Aysu GÜMÜŞ

Benzer Yazılar

Görüşlerinizi Paylaşabilirsiniz

    Mail Bültenimize Abone Olun