Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi, Editörler: Arif Bilgin – Burhan Çağlar, Kronik Yayınları, 1. Baskı, Aralık 2019, 384 sayfa.

Devlet ile toplumun etkileşim ve dayanışmanın istikrarını sağlayan ekonomidir. Bunun tarihsel süreci içinde dinamik evrelerini anlamak için devlet ve toplumun ekonomik kimliğini çözmemiz elzemdir. Huzur ve güvenin istikrarlı olması için ekonomik denge ve dinamiğinin olması; devlet ile toplumun dayanışma içinde olmasıyla mümkündür.

“Osmanlı Sarayının İaşesi (1453 – 1650)” doktora çalışmasını tamamlayarak 2003 yılında Sakarya üniversitesi Eğitim Fakültesi yardımcı doçent, 2007’de aynı üniversitenin Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne doçent olarak, 2012’de profesör olan Arif Bilgin; iktisat ve sosyal tarih alanları yanında mutfak tarihi alanında da araştırmalar yaparak; Osmanlı Saray Mutfağı, Türk Mutfağı kitapları yayınlanmıştır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünü tamamlayan, Sakarya Üniversitesi Tarih Bölümü’nün Osmanlı Müesseseleri kürsüsünde asistan olarak görev yapan Burhan Çağlar; Tanzimat sonrası Osmanlı idaresi, basın, matbuat ve biyografi konularında araştırmalarını sürdürmektedir. Yirmi altı yazarın çalışmalarıyla “Mali Düzenlemeler ve Uygulamalar”, “Para ve Mal Ticareti, Kredi Arzı ve Rekabetçi Dayanışma”, “Yerin Hem Altında Hem Üstünden Nemalanmak: Madenler ve Ormanlar” ile son olarak “Zanaatkarlardan Satıcılara: Üretim, Dağıtım ve Pazarlama” dört bölümle, yirmi iki alt başlıkla, Arif Bilgin ve Burhan Çağlar editörlerle “Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi”; üretim, pazarlama, iktisadî yönelim, parasal ilişkiler, ekonomik faaliyetler konularında Osmanlı ekonomisine ışık tutmaktadır.

Kitabın ilk bölümü Osmanlı’nın maliye durumu, düzenlemeleri ve uygulamalarıdır. Erken dönem Osmanlı tarihinden başlanılarak Tanzimat dönemine kadar altı makale ile Osmanlı maliyesinin seyri anlatılmaktadır. Osmanlı maliyesinin başlangıcı gümrük sisteminin şehir ve bölgeler arası vergilendirilmesiyle başlar. Bölgeler ve ülkeler arası ticaret yolları üzerinde bulunan geçişlerin vergilendirilmesi, gümrükler aracılığıyla devlet hazinesine vergi geliri kazanç sağlanmıştır.

Osmanlı’nın yönetim ve denetim mekanizmasının gelişmesine paralel olarak kurumsallaşma durumu güçlenmesiyle birlikte maliye kapsamına giren vergi yönetimi ve işleyişi de önemi artmaktadır. Tekfurdaği ya da Rodosçuluk olan liman kenti, Osmanlı gümrük rejimi çerçevesinde örgütlenmiş bir iskele gümrüğü örneğidir. 1679-1699 yılları arasında Rodosçuluk kadı sicilleri ve 9 adet şer’iyye sicilinden yararlanarak Ümit Ekin; Osmanlı’nın iç gümrük örneğini bu makalesinde analiz etmektedir. Ticarî, idarî ve askerî önemli bir yere sahip olan Rodosçuluk’un liman fonksiyonuyla Osmanlının gümrük teşkilâtı ve Rodosçuluk Gümrüğü’nün yeri ve fonksiyonu ele alınmıştır.

Ayla Efe, Osmanlı Tanzimat döneminin yönetim politikası olarak yürürlüğe soktuğu vergi adaleti çalışmalarını, uygulamasını anlatmaktadır. Dirlik özelliğini kaybedip hâs halini alan tımarlar, bazı devlet adamlarının atandığı mukataalar oluşturarak iltizama veriliyordu. Bu sürecin 17. ve 18. yüzyılını kapsayan Osmanlı Devleti’nde “Muhassıllık Uygulaması” konusunu Tanju Demir ve Bülent Çelik ele almışlardır.

Osmanlı’da madenler ve ormanlar kaynak durumu, işletilmesi ve pazara sürülmesi sürecinin ekonomik boyutu kitabın üçüncü bölümünde anlatılmaktadır. Doğal kaynaklardan biri olan ormanlar, Osmanlı ekonomisine azımsanmayacak kadar bir etkisi vardı. Aysun Sarıbey Haykıran Osmanlı ekonomisinde etkili olan Ormancılığın işletimi ve pazara sürülmesi durumunu 19. yüzyılda Aydın Vilayeti özelinde konuyu anlatmaktadır. Ormanların devlet denetimi ve yönetimi Tanzimat’tan itibaren Orman Müdürlüğü kurularak başlamıştır. Bu dönemde Fransa’dan destek alınarak 1857’de Orman Mektebi açılmış, 1869’da Orman Nizamnamesi yayınlanmıştır. Ancak II. Meşrutiyet’in sonuna kadar Orman ve Maâdin ve Zirâat Nezâreti unvanını korusa da orman idaresi hiçbir zaman yeterlilik kadrosuna ulaşamamıştır. Ormanların korunmamasının ana nedeni bu olmuştur. Aysun Sarıbey Haykıran, makalesinde Aydın Vilayetinin, Osmanlı Ekonomisindeki yeri ve fonksiyonuna orman ürünlerinin kullanım alanları ve ticareti konusunda bilgiler vermektedir. Ergani’den İngiltere’ye bakır ihracatı ile kromun bulunması ile Harmancık krom madenlerinin işletilmesi konularıyla kitabın madenler ve ormanlar başlığı tamamlanmaktadır.

Kitabın son bölümü ise üretim, dağıtım ve pazarlama da Osmanlı’da zanaatkar konusu ele alınmaktadır. Çeltik(pirinç) üretimi ve ziraatı 16 yüzyıl tahrir kayıtlarında üretimi yapılan bölgelerin ve miktarları ayrıntılı bilgileri Ahmet Yiğit, makalesinde anlatmaktadır. Beylikler döneminden Osmanlı’nın son dönemlerine kadar Güney Batı Anadolu, Rumeli ve Anadolu’nun Bursa, Balat, Ayasluğ, Sakarya nehri üzerinden Beypazarı, Karasi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Çine ve Dalaman nehirleri üzerinde çeltik üretimi yapılmıştır. 1860-1865 yılları arasında Osmanlı Devleti’nde Cebel-i Lübnan ipek endüstrisini yeniden inşaa çabaları neler olduğu, sürecin seyri hakkında Kazım Baycar’ın makalesi bulunmaktadır. Bilad’u-ş Şam diye bilinen Suriye, Lübnan ve Filistin’i kapsayan bölgenin ismidir. Tarih boyunca Bilad’u-ş Şam da üretilen ipek böcekçiliği, bu dönemde Fransız kapitalist politikasının göz dikmesiyle tehlike altına girmiştir. Öte yandan toplumun iç meselesinde inanç çatışması yaşaması ipek böcekçiliği üretim ve işletimi olumsuz etkilerken, Kazım Baycar makalesinde bu şartlarda içinde Osmanlı Devletinin inşaa çabalarını anlatmaktadır. Bölümün diğer dört başlığında 19. yüzyıl ortasında Büyükada’da esnaf ve zanaatkâr grupları, 18. yüzyıl sonlarından Tanzimat’a kadar İstanbul’da bakkallar, Dünya fuarları ve Osmanlı modernleşmesi ve son olaraktan 1881 tarihli Osmanlı Posta Nizamnamesi başlık ve konular anlatılarak, kitap tamamlanmaktadır.

Arif Bilgin ile Burhan Çağlar editörlüğünde yirmi altı araştırmacının katkısıyla üç tane İngilizce olmakla yirmi iki makaleyle “Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi” kitabı hazırlanmıştır. Yönetim ve üretim ilişkisi çerçevesinde dinamik bir yapıya sahip olan ekonomi olgusu; devlet ile toplumun refahını ve geleceğini her zaman yönlendirmiştir. Osmanlı ekonomisi özelinde ise süreklilik ve değişime dair tecrübelerin iktisadî perspektiften anlamak için bu kitapta toplanan makaleler bir kılavuz görevini üstlenmiştir.

Osmanlı’da madenler ve ormanlar kaynak durumu, işletilmesi ve pazara sürülmesi sürecinin ekonomik boyutu kitabın üçüncü bölümünde anlatılmaktadır. Doğal kaynaklardan biri olan ormanlar, Osmanlı ekonomisine azımsanmayacak kadar bir etkisi vardı. Aysun Sarıbey Haykıran Osmanlı ekonomisinde etkili olan Ormancılığın işletimi ve pazara sürülmesi durumunu 19. yüzyılda Aydın Vilayeti özelinde konuyu anlatmaktadır. Ormanların devlet denetimi ve yönetimi Tanzimat’tan itibaren Orman Müdürlüğü kurularak başlamıştır. Bu dönemde Fransa’dan destek alınarak 1857’de Orman Mektebi açılmış, 1869’da Orman Nizamnamesi yayınlanmıştır. Ancak II. Meşrutiyet’in sonuna kadar Orman ve Maâdin ve Zirâat Nezâreti unvanını korusa da orman idaresi hiçbir zaman yeterlilik kadrosuna ulaşamamıştır. Ormanların korunmamasının ana nedeni bu olmuştur. Aysun Sarıbey Haykıran, makalesinde Aydın Vilayetinin, Osmanlı Ekonomisindeki yeri ve fonksiyonuna orman ürünlerinin kullanım alanları ve ticareti konusunda bilgiler vermektedir. Ergani’den İngiltere’ye bakır ihracatı ile kromun bulunması ile Harmancık krom madenlerinin işletilmesi konularıyla kitabın madenler ve ormanlar başlığı tamamlanmaktadır.

Kitabın son bölümü ise üretim, dağıtım ve pazarlama da Osmanlı’da zanaatkar konusu ele alınmaktadır. Çeltik(pirinç) üretimi ve ziraatı 16 yüzyıl tahrir kayıtlarında üretimi yapılan bölgelerin ve miktarları ayrıntılı bilgileri Ahmet Yiğit, makalesinde anlatmaktadır. Beylikler döneminden Osmanlı’nın son dönemlerine kadar Güney Batı Anadolu, Rumeli ve Anadolu’nun Bursa, Balat, Ayasluğ, Sakarya nehri üzerinden Beypazarı, Karasi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Çine ve Dalaman nehirleri üzerinde çeltik üretimi yapılmıştır. 1860-1865 yılları arasında Osmanlı Devleti’nde Cebel-i Lübnan ipek endüstrisini yeniden inşaa çabaları neler olduğu, sürecin seyri hakkında Kazım Baycar’ın makalesi bulunmaktadır. Bilad’u-ş Şam diye bilinen Suriye, Lübnan ve Filistin’i kapsayan bölgenin ismidir. Tarih boyunca Bilad’u-ş Şam da üretilen ipek böcekçiliği, bu dönemde Fransız kapitalist politikasının göz dikmesiyle tehlike altına girmiştir. Öte yandan toplumun iç meselesinde inanç çatışması yaşaması ipek böcekçiliği üretim ve işletimi olumsuz etkilerken, Kazım Baycar makalesinde bu şartlarda içinde Osmanlı Devletinin inşaa çabalarını anlatmaktadır. Bölümün diğer dört başlığında 19. yüzyıl ortasında Büyükada’da esnaf ve zanaatkâr grupları, 18. yüzyıl sonlarından Tanzimat’a kadar İstanbul’da bakkallar, Dünya fuarları ve Osmanlı modernleşmesi ve son olaraktan 1881 tarihli Osmanlı Posta Nizamnamesi başlık ve konular anlatılarak, kitap tamamlanmaktadır.

Arif Bilgin ile Burhan Çağlar editörlüğünde yirmi altı araştırmacının katkısıyla üç tane İngilizce olmakla yirmi iki makaleyle “Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi” kitabı hazırlanmıştır. Yönetim ve üretim ilişkisi çerçevesinde dinamik bir yapıya sahip olan ekonomi olgusu; devlet ile toplumun refahını ve geleceğini her zaman yönlendirmiştir. Osmanlı ekonomisi özelinde ise süreklilik ve değişime dair tecrübelerin iktisadî perspektiften anlamak için bu kitapta toplanan makaleler bir kılavuz görevini üstlenmiştir.

Osmanlı’da madenler ve ormanlar kaynak durumu, işletilmesi ve pazara sürülmesi sürecinin ekonomik boyutu kitabın üçüncü bölümünde anlatılmaktadır. Doğal kaynaklardan biri olan ormanlar, Osmanlı ekonomisine azımsanmayacak kadar bir etkisi vardı. Aysun Sarıbey Haykıran Osmanlı ekonomisinde etkili olan Ormancılığın işletimi ve pazara sürülmesi durumunu 19. yüzyılda Aydın Vilayeti özelinde konuyu anlatmaktadır. Ormanların devlet denetimi ve yönetimi Tanzimat’tan itibaren Orman Müdürlüğü kurularak başlamıştır. Bu dönemde Fransa’dan destek alınarak 1857’de Orman Mektebi açılmış, 1869’da Orman Nizamnamesi yayınlanmıştır. Ancak II. Meşrutiyet’in sonuna kadar Orman ve Maâdin ve Zirâat Nezâreti unvanını korusa da orman idaresi hiçbir zaman yeterlilik kadrosuna ulaşamamıştır. Ormanların korunmamasının ana nedeni bu olmuştur. Aysun Sarıbey Haykıran, makalesinde Aydın Vilayetinin, Osmanlı Ekonomisindeki yeri ve fonksiyonuna orman ürünlerinin kullanım alanları ve ticareti konusunda bilgiler vermektedir. Ergani’den İngiltere’ye bakır ihracatı ile kromun bulunması ile Harmancık krom madenlerinin işletilmesi konularıyla kitabın madenler ve ormanlar başlığı tamamlanmaktadır.

Kitabın son bölümü ise üretim, dağıtım ve pazarlama da Osmanlı’da zanaatkar konusu ele alınmaktadır. Çeltik(pirinç) üretimi ve ziraatı 16 yüzyıl tahrir kayıtlarında üretimi yapılan bölgelerin ve miktarları ayrıntılı bilgileri Ahmet Yiğit, makalesinde anlatmaktadır. Beylikler döneminden Osmanlı’nın son dönemlerine kadar Güney Batı Anadolu, Rumeli ve Anadolu’nun Bursa, Balat, Ayasluğ, Sakarya nehri üzerinden Beypazarı, Karasi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Çine ve Dalaman nehirleri üzerinde çeltik üretimi yapılmıştır. 1860-1865 yılları arasında Osmanlı Devleti’nde Cebel-i Lübnan ipek endüstrisini yeniden inşaa çabaları neler olduğu, sürecin seyri hakkında Kazım Baycar’ın makalesi bulunmaktadır. Bilad’u-ş Şam diye bilinen Suriye, Lübnan ve Filistin’i kapsayan bölgenin ismidir. Tarih boyunca Bilad’u-ş Şam da üretilen ipek böcekçiliği, bu dönemde Fransız kapitalist politikasının göz dikmesiyle tehlike altına girmiştir. Öte yandan toplumun iç meselesinde inanç çatışması yaşaması ipek böcekçiliği üretim ve işletimi olumsuz etkilerken, Kazım Baycar makalesinde bu şartlarda içinde Osmanlı Devletinin inşaa çabalarını anlatmaktadır. Bölümün diğer dört başlığında 19. yüzyıl ortasında Büyükada’da esnaf ve zanaatkâr grupları, 18. yüzyıl sonlarından Tanzimat’a kadar İstanbul’da bakkallar, Dünya fuarları ve Osmanlı modernleşmesi ve son olaraktan 1881 tarihli Osmanlı Posta Nizamnamesi başlık ve konular anlatılarak, kitap tamamlanmaktadır.

Arif Bilgin ile Burhan Çağlar editörlüğünde yirmi altı araştırmacının katkısıyla üç tane İngilizce olmakla yirmi iki makaleyle “Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi” kitabı hazırlanmıştır. Yönetim ve üretim ilişkisi çerçevesinde dinamik bir yapıya sahip olan ekonomi olgusu; devlet ile toplumun refahını ve geleceğini her zaman yönlendirmiştir. Osmanlı ekonomisi özelinde ise süreklilik ve değişime dair tecrübelerin iktisadî perspektiften anlamak için bu kitapta toplanan makaleler bir kılavuz görevini üstlenmiştir.