TEK DÜZEN HESAP PLANI VE AAOIFI STANDARTLARI ÇERÇEVESiNDE
Muhasebe, bordro ve diğer idari sistemler genellikle çıktı üretmek için kullanılan süreçlerdir. Kurumsallaşmış yapıya sahip işletmeler genellikle pek çok girdi, süreç ve çıktıya sahip iken, yeni kurulan işletmelerde ise genellikle az sayıda girdiye, sürece ve çıktıya rastlanır. Banka lisansına sahip müesseseler de kurumsallaşmış bir ticari işletme olarak görülebilir. Türkiye’de faaliyet gösteren işletmeler Türk Ticaret Kanunu başta olmak üzere, vergi kanunları ve diğer kanunlara tabidirler. Bankalar mezkûr kanunların yanı sıra 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na (Kanun) da tabidirler. Bankalar tasarruf sahiplerinin mevduatlarını emanet kabul edip kredi yoluyla finansal aracılık hizmetinde bulunduklarından normal ticari işletmenin gerektirdiği basiretli tacir hükümlerine de tabidirler. Diğer taraftan, Bankacılık Kanunu’na göre bankalara atanacak yönetici pozisyonundaki kişilerin belli oranda finans ve bankacılık bilgisine de sahip olması beklenmektedir. Bankaların faaliyetlerini sağlıklı yürütebilmeleri için bu konularda düzenleme ve denetleme yetkisi bulunan otoritelerin çıkarmış oldukları kanun, yönetmelik ve tebliğ ve diğer mevzuata uymaları gerekmektedir. Banka mali bünyelerinin ve aktif kalitesinin sağlanabilmesi için sermaye yeterlilik rasyosu, likidite rasyosu, risk grubu sınırlamaları gibi pek çok hususta yapılan düzenlemelere bankaların uymaları beklenmektedir. Denetim otoritelerinin düzenlemelerine uyulmaması durumunda düzeltici, iyileştirici, önleyici ve hatta en sonunda lisansın iptaline varabilecek pek çok yola başvurulabilir. Kanun’un en önemli amaçlarından birisi tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasıdır. Bankaların verimli ve etkin bir şekilde faaliyetlerini yürütebilmesi sağlıklı bir muhasebe ve finansal raporlama sistemi kurmakla mümkündür. Müşterilerin, ortakların, yöneticilerin, çalışanların ve devlet gibi tüm paydaşların hak ve menfaatlerinin korunması yapılacak işlemlerin kayıt altına alınması ve şeffaflığın tesis edilmesi muhasebenin temel unsurlarıdır. Son yıllarda ülkemizde lisans, yüksek lisans ve doktora derecesi alınabilmesi için İslam ekonomisi, İslam iktisadı ve İslami finans adı altında pek çok üniversitede bölümler, araştırma merkezi ve enstitüler bünyesinde lisans ve yüksek lisans programları oluşturulmuştur. Söz konusu üniversiteler; Sakarya Üniversitesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, KTO Karatay Üniversitesi ve Bingöl Üniversitesi şeklinde sıralanmaktadır. Ayrıca, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi’nde İslam Ekonomisi ve Uluslararası Finans Doktora Programı; İstanbul Üniversitesi’nde İslam İktisadı ve Finansı Doktora Programı ile Sakarya Üniversitesi’nde İslam Ekonomisi ve Finansı Doktora Programı mevcuttur. Yukarıda bahsi geçen üniversitelerin çoğunun ders müfredatlarında faizsiz finansal kuruluşlarda düzenleme çerçevesi, sermaye piyasaları, akit teorileri, muhasebe, denetim, finansal raporlama ve finans gibi dersler okutulmaktadır. Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü İslami Bankacılık ve Finans Yüksek Lisans programından “İslami Finansal Kurumlar İçin Muhasebe” adlı yüksek lisans dersini verdiğimde bu alanda yeterli kaynağın bulunmadığını ve var olan yabancı kaynakların da yetersiz olduğu görülmüştür. Bu çalışma, başta katılım bankaları olmak üzere, faizsiz finansal kuruluşlarda denetim, finansal raporlama ve muhasebe alanındaki eksiklikleri gidermek amacıyla hazırlanmıştır. Söz konusu çalışmamız yeterli seviyede olmasa bile, bu alanda çalışma yapmak isteyecek akademisyenlere yardımcı olması açısından da yol gösterici bir kaynak olacağı düşünülmektedir. Akademik camianın yanı sıra, bu çalışma, katılım bankaları merkez ve şube çalışanları ile konuya ilgi duyan kesim açısından da istifade edilebilecek bir kaynak niteliğindedir. Bu çalışma sekiz bölümden oluşmaktadır. Kitabın ilk bölümünde genel finans muhasebe sistemi, muhasebenin temel ilkeleri, muhasebeleştirme ve kayıt süreci, konvansiyonel bankacılıkta temel finansal tablolar ile bankacılık sektöründe bağımsız denetim konuları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise katılım finans muhasebe sistemi, dünyada İslami finansın gelişimi, finansal muhasebe ve finansal raporlamanın amaçları, finansal raporlamalara ilişkin kavramsal çerçeve ile katılım finans kuruluşlarında finansal raporlama ve süreç konuları incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde faizsiz finans kuruluşlarının bağımsız denetimini yürüten denetçiler için etik kurallar ve AAOIFI faizsiz finans denetim standartları açıklanmıştır. Dördüncü bölümde, halen yürürlükte bulunan 22 adet AAOIFI faizsiz finans muhasebe standartları ele alınmıştır. Beşinci bölümde, muhasebe ve bankacılık uygulamaları, Türk Bankacılık Sektörünün kısa tarihçesi, Türkiye’de katılım bankacılığının mevcut durumu, katılım bankacılığında hizmet ve ürünler ile birim değer hesaplama esasları ele alınmıştır. Kitabın altı, yedi ve sekizinci bölümlerinde ise, katılım bankalarında muhasebeleştirme işlemleri ele alınmıştır. Altıncı bölümde aktif, pasif ve özkaynakların muhasebeleştirilmesi, yedinci bölümde gelir tablosu muhasebeleştirme esasları ve sekizinci bölümde de nazım hesapların muhasebeleştirilmesi ve türev işlemlere ilişkin örnekler bulunmaktadır.
Metin kitabın giriş bölümünden alınmıştır.
Kitaba ulaşmak için tıklayınız