Kamu maliyesinin neredeyse tüm yönlerine değinen bir İslam ekonomisinde maliye politikasının rolü hakkında geniş çaplı bir tartışma vardır.
Tartışmanın başlangıç noktası, bir İslam ekonomisinde maliye politikasının amaçlarının başka ülkelerdekinden farklı olup olmadığı yönündedir. Faridi, Salama, Kahf ve Metvally tarafından yazılan makaleler, İslami bir devletin maliye politikasının ideolojik bir yönelime sahip olması gerektiğini güçlü bir şekilde vurgulamaktadır. Özellikle bu, İslam ekonomisindeki maliye politikasının İslam’ın ideolojik çerçevesinde gelişmesi ve nötr olmaması anlamına gelmektedir. İslami değerleri üstlenme sorumluluğu olan İslami bir devlet; İslam’ın hem maddi hem de manevi refahına eşit önem vereceği için, maliye politikasını içeren devlet politikaları bu temel felsefeyi yansıtmak zorundadır. Bu, İslam ekonomisinde maliye politikasının ayırt edici temel özelliğidir (Ahmed,v.d., 1983: 12-13).
İslam, yerleşik ilkeler ve yasalar aracılığıyla daha yüksek bir ekonomik eşitliği ve sosyal adaleti tesis etmektedir. İslam devletindeki maliye politikası, Kur’an ve Peygamber’in Sünneti’nde ortaya konan genel esaslara dayanmaktadır. İslam ekonomik sistemini geleneksel olanla ayıran şey, Kur’an ve Sünnet’in ulus, birey ve devlet politikalarını yönlendiren değerler sistemi olmasıdır. İslam ekonomisinin maliye politikası, İslami olmayan ekonomideki gibi aynı hedeflere ulaşmayı amaçlar. İslami yasalarda somutlaşan ekonomik istikrar, büyüme ve kişiler arasında adaletli bir gelir dağılımını sağlamak için uygulanan yöntemler İslam ekonomisinin gerçekleştirmek istediği hedeflerdendir. İslam ekonomisinde maliye politikasının temel felsefesi; zamanın otoritesinin, toplumda daha az ayrıcalıklı davranmak, gelir seviyesi düşük olanlara yardım etmek ve aynı zamanda iyi olanı korumak ve desteklemektir. Bu nedenle, hükümet harcamaları genel olarak insanların yaşam standartlarını iyileştirecek faaliyetlere, hayatın tüm alanlarında yaşam standartlarını artırmaya yönelik olarak geliştirilecek ideal politikaların uygulanmasına dayanmaktadır (Sule ve Adam, 2018: 3).
Dolayısıyla İslam ekonomisine sahip bir kamu otoritesi tarafından uygulanan maliye politikası dört sosyoekonomik hedefi gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Birincisi; adalet ve eşitlik. İkincisi; toplumun sosyoekonomik ihtiyaçlarının veya sosyo-ekonomik refahının sağlanması. Üçüncüsü; toplumun ekonomik kaynaklarının veya ekonomik büyümenin güçlendirilmesi. Dördüncüsü; toplumun kültürel ortamında iyileşmenin sağlanmasıdır. Yine İslam maliye politikasına göre; devletin geleneksel bölüşüm, istikrar ve dağıtım rollerini yerine getireceği vurgulanır. Yine İslam ekonomisine göre; zekât ve gönüllü sadaka, toplumdaki gelir bölüşümünü gerçekleştirme amaçları için bir araç olacaktır (Tahır, 2013: 4-5).
Gerek geleneksel gerekse İslami ekonominin maliye politikasının sayılan amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için mali araçların kullanılması gerekir. Geleneksel ekonominin mali araçları; vergiler, borçlanma ve kamu harcamalarıdır. İslam ekonomisinin mali araçları Tablo 3’de özet olarak verilmiştir.
Geleneksel ekonomide, maliye politikası kamu gelirleri ve kamu harcamalarından oluşmaktadır. Kamu gelirleri vergiler ve borçlanma olarak iki ana başlık altında ele alınıp incelenmektedir. Kamu harcamaları ise ayrı bir maliye politikası aracıdır. Dolayısı ile İslam ekonomisi açısından vergilerin, kamu borçlarının ve kamu harcamalarının incelenmesi İslam maliye politikasının anlaşılması için bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır.
Kaynak: DergiPark