Okuma Listesi-3
   İslam iktisadı için temel okuma listesi
1. Islahi, A. A. (2019). Muhammed Hamidullah: İslam iktisadının öncü ismi, İktisat Yay.
2. Nagaoka, S. (2012). Critical overview of the history of Islamic economics: Formation,
transformation, and new horizons, Asian and African Area Studies, 11(2): 114-136.
3. Islahi, A. A. (2009). Four generations of Islamic economics, MPRA Paper No. 29557.
a. Ebul Ala Mevdudi (2014), İslam ekonomisinin temel ilkeleri, Çıra Yay.
b. Kahf, M. (2019). İslam iktisadının temelleri: Kurumlar ve Kuramlar, İktisat Yay.
c. Seif I. Tag el-Din (2020). Ekonominin Temelleri: Ahlaki bir Yaklaşım, İktisat Yay.
d. Asutay, M. (2011). An introduction to moral economy, Durham İslami Finans Güz
Okulu Sunumu (https://tkbb.org.tr/Documents/EgitimVeKonferans/DIFAS-2011-IST-
PR%2001-ASUTAY.pdf).

4. Orhan, Z. H. (2020). Ekonominin temel konuları ve İslam ekonomisi, İktisat Yay.
a. Duman, S. (2015). Günümüz Fıkhî-İktisadî Problemlerin Değerlendirilmesinde Fıkıh
Mirasımız İle İlişki Biçimimiz, IJISEF, Cil 1, Sayı 1.
b. Ed. Kızılkaya, N. (2019). İslam iktisadı metodolojisi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri,
İktisat Yay.
c. Lukman Hanif Arbi ve M. Ishaq Bhatti (2023). Islamic microeconomics, Routledge.
d. Almarzoqi, R., Mansour, W., ve Krichene, N. (2018). Islamic macroeconomics: A
model for efficient government, stability and full employment, Routledge.

5. Orhan, Z. H., Karadoğan, S. ve Turan, M. (2017). Türkiye’de İslam İktisadı Tecrübesi: Teorik ve
Pratik Birikimler, içinde İslam İktisat Düşüncesi: Birikim ve Yönelim, Maruf Vakfı Yay.

İslami finans için temel okuma listesi

1. Orhan, Z. H. (2021). Finansa giriş: Teori, uygulama, güncel bilgiler ve alternatif bakış açıları, Nobel Yay.
2. Yanpar, A. (2020). İslami finans: İlkeler, araçlar ve kurumlar, Scala Yay.
a. Yıldırım, Ş. (2022). 40 Soruda tekafül (İslami Sigorta), İktisat Yay.
b. Mirakhor, A. ve Bacha, O. I. (2021). İslami sermaye piyasaları: Mukayeseli bir yaklaşım, Umuttepe Yay.

3. Parasız, M. İ. (2018). Para, Banka ve Finansal Piyasalar, Ezgi Kitabevi.
4. Orhan, Z. H. (2020). 40 soruda katılım bankacılığı, İktisat Yay.
5. Orhan, Z. H. (2020). Türkiye’de İslam iktisadı ve finansının ekonomi-politik açıdan incelenmesi: Geçmiş, Bugün ve Gelecek, İKAM Ülke Raporları 8.

Bir önceki listede Müslümanların iktisadi meselelere dair görüş ve tecrübelerinin izini 20. yüzyıla değin takip etmiştik. Bu son listede ise “İslam iktisadı/ekonomisi” teriminin de geliştirildiği 20. yüzyıldan günümüze kadar olan süreci kapsayacağız.

Bilebildiğimiz kadarıyla İslam ekonomisi terimi (İngilizce Islamic economics kelimesinin tercümesi olarak) doğrudan ilk kez M. Hamidullah tarafından 1936’da kullanılmıştır. Nitekim bu sebeple listedeki ilk okuma önerisi, A. A. Islahi’nin Hamidullah’ı İslam ekonomisinin öncüsü olarak ele aldığı kitaptır. Burada bu terimi farklı çevirenlerin görüşlerine ayrıca değinmiyorum fakat farklı terimleştirmeler -İslami ekonomi, İslam iktisadı, vb.- olduğunu da belirtmek isterim.

İslam ekonomisi teriminin daha önceleri değil de 1900’lerin başında ortaya çıkmasının sosyo-ekonomik, politik ve kültürel sebepleri vardır. Bu sebepleri inceleyen ikinci sıradaki makale, Kyoto’daki İslam ekonomisi grubunun başında yer alan S. Nagaoka’nın 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında Müslümanların durumundan hareketle İslam ekonomisinin oluşum serüvenine dair kaleme aldığı bir eserdir. Eserin Türkçe tercümesi de mevcuttur. Şu linkten erişilebilir: https://isamveri.org/pdfdrg/D280607/2017/2017_KARADOGANS2.pdf .

İslam ekonomisinin 20. yüzyıl boyunca gelişimine katkıda bulunan isimleri 4 jenerasyon ve bir hazırlayıcı jenerasyon üzerinden kısaca özetlemeye çalışan Islahi’nin makalesi, okunacaklar listesinin üçüncü sırasında yer almaktadır. Bu makalenin de Türkçe tercümesi mevcuttur. Bu çalışmanın 4 alt grubuna ise her bir jenerasyonda sayılan isimlerden seçtiğim bir kişinin ilgili örnek okumasını ekledim. Sadece son sıradaki Mehmet Asutay ismi makalede doğrudan belirtilmemiş olmakla birlikte buna dair okuma ekleme tercihi yaptım. Böylece her bir jenerasyonda İslam ekonomisine dair bakışın değişimi de gözlenebilir. İlaveten, bir sonraki okuma önerisinin kaynakçası için kullandığım bazı temel kaynaklar da böylece önden okunmuş olur.

Bugün gelinen noktada İslam ekonomisinin yaklaşık 100 yıla yakın serüveni, geçmişi, gelişimi, bugünü ve temel konularıyla ele alınmak istenirse dördüncü sıradaki eserin faydalı olabileceğini düşünüyorum. Bu kaynağın altına ise İslam ekonomisine dair temel konularla ilgili, örneğin fıkhın bugünkü kullanılışı ve metodolojik bakış açıları gibi, okuma önerileri ekledim. Metodolojiyle ilgili okuma önerisini özellikle tavsiye ederim zira alanda öne çıkan isimlerin İslam ekonomisine dair bakış açılarının ne olduğu net bir şekilde anlaşılacaktır. Bugün İslam ekonomisi deyince akıllara gelen bir soru, onun da tıpkı ekonomi bilimi gibi mikro ve makro incemeleri içerip içermediğidir. Buna cevaben bilebildiğim kadarıyla şu an piyasada türünün tek örneği olan bir İslami mikro ve bir makro kitabı önerisi ekledim. Fakat içeriklerini incelediğim kadarıyla bunların hala geliştirilmeye muhtaç olduğunu düşünüyorum.

Peki İslam ekonomisine dair dünyadaki gelişmelere paralel olarak Türkiye’de neler olmuştur? Bunun özet bir cevabı için de İslam iktisadı okuma listesinin son okuma önerisine başvurulabilir.

Gelelim İslami finansla ilgili okuma listesine… Özellikle 70’lerin sonu, 80’lerin başından itibaren İslam ekonomisi içerisinde  finansın önemi teorik ve pratik açıdan artmıştır. Bunda, dünya genelinde yükselişe geçen finansallaşma olgusunun da katkısı vardır. İşte bu konuya dair daha başından mukayeseli bir okuma yapmak adına İslami finans listesindeki ilk okumayı öneririm.

İkinci sıradaki okuma doğrudan İslami finansa dairdir. Aslında Türkçeye de çevrilen, M. Ayub’a ait İslami Finansı Anlamak, benim temel kitap olarak en sevdiğim kitaplardan biri ancak oldukça yekunlu. O yüzden gerek Türkiye uygulamalarını görmek gerekse de daha öz ve yalın bir şekilde okuma yapabilmeniz açısından onun yerine A. Yanpar’ın eserini öneririm.

İslami finans ekosistemi altında çeşitli unsurlar vardır; İslami bankacılık, İslami sigortacılık ve İslami sermaye piyasaları gibi. Bunlardan ikincisi ve üçüncüsüne dair birer okuma önerisini ise ikinci okumanın alt okumalarına ekledim.

İslami bankacılığa geçmeden önce genel bir para-banka okuması yapılmasını tavsiye ederim. Nitekim üçüncü sıradaki okuma da buna dairdir. Bu arada, Türkiye’e en sık okutulan para-banka kitabının yazarının soyisminin Parasız oluşu bana hep ironik gelmiştir demeden de geçemeyeceğim.

İslami finansın altındaki İslami bankacılık, ya da Türkiye’de bilinen ismiyle katılım bankacılığı, İslami finansın en öne çıkan unsuru olduğu için ona ayrı bir okuma sırası verdim. İktisat Yayınları 40 Soru serisinin ilgili kitabını öneririm bu noktada.

Son sıradaki okuma önerisi ise genelde İslam iktisadı, özelde İslami finansın Türkiye’deki ekonomi politiğine dair bir rapordur.

Bu öneri listesindeki pek çok çalışma Türkçe olup kitap olmayanların hepsi internette okunmaya hazır halde mevcuttur. İnşallah bu son liste sayesinde doğrudan İslam iktisadı ve finansına dair -genel bir finans bilgisi de dahil olmak üzere- oldukça yeterli bir bilgiye erişilmiş olsun. Okumalar her zamanki gibi sıralıdır. Ve geçen yazıda bahsettiğim gibi, bana erişebileceğiniz mail adresim şudur: hafsa.orhan@izu.edu.tr. Son olarak, bu okuma listesinde birazcık kendi lehime torpil yapmış olabilirim, kusur olduysa affola.

***

Editör Notu: Zeyneb Hafsa Orhan tarafından hazırlanan İslam İktisadı için Okuma listeleri, 3. serisi ile son bulmuştur. Zeyneb Hafsa Orhan, okuma listelerini takip eden ve faydalanan katılımcılar için çekilişle belirlenecek olan 3 kişiye, imzalı kitaplarından hediye edilecektir. Çekilişe katılmak için, @islamiktisadi Twitter sayfasından yapılacak olan duyuruyu takip edebilirsiniz.