Murabaha; teorik olarak “faizsiz bir finansman yöntemi “olarak tanımlanabilir. Finansman ihtiyaçlarını faiz kavramının yer aldığı bir kurumdan sağlamak istemeyen bireylerin, kısmen ya da tamamen finansman desteği almayı tercih ettikleri bir yöntemdir. Katılım bankaları tarafından etkili ve yaygın olarak kullanılmakta dolayısıyla bu kuruluşların finansal tablolarında da önemli bir yere sahip olmaktadırlar. Murabaha işlemi peşin satışla gerçekleştirilebilir olsa da genellikle vadeli işlemler şeklinde yapılmaktadır. Çalışmanın içerisinde yer alan literatür bölümünde, murabaha ve murabaha muhasebesi ile ilgili yapılan çalışmalarda da murabahanın katılım bankaları tarafından oldukça fazla kullanılan bir ürün olduğu görülmüştür. TMS/TFRS’e göre kullanılan murabahanın özündeki farklılıklar dışında geleneksel bankaların kullandıkları hesap planındaki krediler hesabından biçimsel olarak farklı olmadığı da gözlenmiştir. Murabaha ve kredi ile faiz-kar payı benzerliği tartışıla dursun iki farklı kavram olarak Türkiye katılım bankalarınca kullanıldığı gerçeği değişmemektedir.

Çalışmanın uygulama kısmında, bireysel murabaha kullandırılarak verilen örnek üzerinden ilk olarak TMS ve TFRS’ye uygun olan yevmiye kayıtları verilmiştir. Kar payı tutarına KKDF ve BSMV de eklenerek taksitlendirme tutarı belirlenmiştir. Ardından, FFMS28’e göre yapılması önerilen kayıtlar, katılım bankaları tek düzen hesap planında boş olan hesaplar ile onlara uygun alt hesaplar seçilerek yapılmıştır. Kurumsal olarak kullandırılan murabaha işlemleri de iki şekilde hem mevcut düzenleme hem de FFMS-28’e göre örnek üzerinden muhasebeleştirilmiştir. Bireysel kullanımdan farklı olarak taksit tutarı içerisinde sadece BSMV gider olarak yazılmıştır. Her iki işlem de muhasebeleştirilirken FFMS-28’e göre alınan finansmanın mülkiyetinden kaynaklanan her türlü risk ve getiriler önemli sayılacak ölçüde edinildiğinde stok hesaplarına alınmaktadır.

Sonuç olarak murabaha işlemlerinin katılım bankalarınca gerçekleştirilen muhasebe uygulamalarına yer verilmiş, mevcut uygulama ve FFMS-28 standart hükümlerinin uygulanması noktasında uyum süreci karşımıza çıkmıştır. Her iki durum üzerinden yapılacak ve yapılması önerilen işlemler muhasebe kayıtları ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca FFMS-28’nin revize edildikten sonra ilk kez stok kavramından ve alıcının finansal tablolarından bahsetmiş olduğu görülmektedir. Murabaha işlemlerinin mevcut uygulamadan farklı olarak, banka açısından alıcı tarafı maliyet, kar payı ve vergilerin toplamı ile borçlandırdığı, maliyet ve hasılat hesaplarının dâhil olması ile bir işletmenin muhasebe kayıtlarından ya da finansal tablolarından farkı kalmayacağı düşünülmektedir. Hasılat, stok ve maliyet kavramlarının uygulamada bulacağı yeri, yapılacak yeni çalışmalar ile standardın geliştirileceği ve uyum süreci noktasında bu çalışmanın literatüre bir kaynak olacağı kanaatini taşımaktayız.

***

Kaynak: Dergi Park