Finans; banka işlemleri, fon, kredi işlemleri vb. tüm finansal işlemlerin tamamını kapsayan bir işlem türü olarak ifade edilmektedir. (Küçükaslan, 2017:1). Böylelikle hem ekonomiyi geliştirirken hem de insanoğlunun günlük yaşamını kolaylaştırmaktadır. Aynı  zamanda Bankalar  aracılığı  ile  para  çekme,  yatırma  ya  da  finansal faaliyetlerin gerçekleşmesine yardımcı bir araç olarak gözükmektedir. Günümüz yaşam standartlarında Fintek uygulamalarının Finans sektörünün teknolojik dönüşümüne faydası ve uygulama  alanlarının bir kısmına çalışma içerisinde yer verilmiştir. Fintek uygulamalarının finans sektörüne kazandırdıkları ise, Akıllı Sözleşme Teknolojisi, Nesnelerin İnterneti Teknolojisi, Kripto Pata ve Blok Zinciri Teknolojisi, Mobil ve Dijital Ödeme Teknolojisi, Robotik Danışmanlık Uygulaması, P2P Borçlanma Platformu, Yapay Zeka Teknolojisi gibi çeşitli uygulamalardır. Bu kazanımlar sayesinde teknoloji yönünden gelişimlere bir kapı açıldığı gibi ülke ekonomisini de  derinden etki edildiği görülmektedir.  Bu  makale içerisinde, yapılan finansal işlemlerin ekonomiye olan katkıları, kavramsal nitelikleri ve incelenmesi, bankacılık üzerine incelemeler, akıllı sözleşme teknolojisi, nesnelerin interneti sözleşmesi, kripto pata ve blok zinciri vb. üzerine çalışmalar yürütülmüştür. (Dilek ve diğerleri, 2019:103).

Finansal Teknolojiler (Fintek)’in Gelişimi ve Uygulanan Teknolojiler

Finansal  Teknolojilerin  gelişimi  teknoloji  dünyasındaki  gelişimler  ile  paralellik  göstermektedir.  Yazılım dünyasında yapılan yeni keşifler, girişimler finans sektörüne doğrudan etki etmektedir. Örnek vermek gerekirse: akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarların teknolojilerindeki gelişim ve kullanıcı sayılarında oluşan artışlar finsansal teknoloji ürünlerinin kullanımını ve kullanıcı bilinirliliğini artırmaktadır. Finans sektörü temel varlık paranın ve türevi ürünlerin kullanıldığı alanlar olması sebebiyle teknolojik gelişmeleri en ön sıralardan takip eden  sektörler  arasındadır.  Bu  sebeple  Fintek  alanındaki  gelişmelerde  son  derece  hızlı  ivmeler göstermektedir. Bankacılık tarafında yoğun şekilde hissedilen bu durum tüm finans alanlarına yayılmaktadır. Kullanıcılara büyük kolaylıklar sağlayan mobil bankacılık, akıllı ödeme sistemleri, elektronik cüzdan gibi uygulamalar müşterilerin hayatlarını kolaylaştırmakta ve finansal teknolojilere olan ilginin artmasına sebep olmaktadır. Artan ilgi ile birlikte Fintek şirketleri de yapay zeka, blockchain gibi teknlojileri finans sektörünün gelişimine katkı sağlamak amaçlı kullanmaya ve sürekli geliştirmeye çalışmaktadırlar. Müşteri hizmetleri tarafında kullanılan robot yanıt ya da mesajlaşma hizmetleri bunlara en güzel örneklerdir. 

a)Akıllı Sözleşme Teknolojisi

Akıllı Sözleşme Teknolojisi dijital olarak herhangi bir kağıt, para vb. ürünler olmadan belirli bir kod sistemi üzerinden gerçekleşen ve aynı zamanda 3. bir kişiye yer verilmeden yapılmaktadır. Hızlı, güvenilir ve kolay olan akıllı sözleşme teknolojileri, işlemleri sırasında tüm saflığını ve dışarıdan  gelebilecek  herhangi  olumsuz problemleri  engellemektedir.  Böylelikle  güvenli  bir  sözleşmenin  imzalanabileceğinin  birer  göstergesi olmaktadır. Güvenlik sistemleri şifre üzerinden bireysel şifreler ile sistem kurulmaktadır (Remund, 2010: 276).Akıllı sözleşmelerin ve yapılan tüm faaliyetlerin blok zincir teknolojisi kullanılarak dağıtılmış defter üzerinde kayıtları yapılmaktadır. Bu sayede yapılan işlemlerin güvenlik açısından yüksek oranda başarılı bir sisteminin olduğu görülebilmektedir.(Mason ve Wilson, 2000: 9).

Ethereum teknolojisi ile bitcoin arasında birbirinden farklı noktaların olduğu dikkat çekmektedir. Ethereum akıllı  sözleşmeleri,  değişik  hedefler  doğrultusunda  kullanım  ve  gelişim  faaliyetleri  gösterdiği gözlemlenmektedir. Akıllı  sözleşmelerde Ethereum Blok  zincir  yapısının  yoğun  bir  şekilde  kullanıldığı bilinmektedir.

Akıllı sözleşme teknolojilerinin kullanım alanları oldukça geniştir. Bu kullanım alanları ise, kira sözleşmeleri, sigortacılık, kredi kullanımı, yasal işlemler, kitle fonlamaları vb. tüm işlemleri içermektedir. 

b) Nesnelerin İnterneti Teknolojisi

IOT (Internet of Things) adı altında yürütülen nesnelerin interneti teknolojisi ile , herhangi bir teknolojik alet ile ağ sistemine bağlanarak diğer cihazlar ile bir iletişimsel bağ içerisine girildiği görülmektedir. İnternet erişimleri sağlayabilecek her ürün ise; telefon, bilgisayar, ev sistemleri, robot vb. kapsam içerisine girmektedir. Böylelikle  nesnelerin  internetinin yalnızca ağ sistemine ulaşan ürünlerden ibaret olmadığı belirtilmektedir. Nesnelerin internet ürünleri toplum içerisindeki kişiler ile iletişimsel faaliyetlere geçerek gündem hakkında ya da herhangi bir bilgi üzerinde bilgi paylaşımları yapmaktadır.

Nesnelerin  interneti  teknolojisi  tarihi  açıdan  değerlendirildiğinde  ilk  olarak  1991  senesinde  Cambridge Üniversitesi’nin akademik bireyleriyle yapılan kahve aracının resimleri, kameralı bir sistemsel faaliyet ile internet ağı üzerinde paylaşımlarının olduğu görülmüştür. Paylaşıldıktan sonra günümüz standartlarına kadar gelişimler göstermiştir. Araştırma ve incelemelere göre 2020 senesinde tahmini olarak 26 ve 50 milyar araç ve gereçlerin ağ sistemi ile bağdaştırılması üzerine çalışmalar yapılmaktadır (Karakulle ve Tan, 2018:462).Türkiyedeki IOT sistemleri geniş bir faaliyet alanlarını kapsamaktadır. En yaygın olarak bilinen ve kullanılan nesneler arasında ise akıllı durak olarak adlandırılan metro istasyonları mevcut bulunmaktadır.(Karakulle ve Tan, 2018:462).

c) Kripto Para ve Blok Zinciri Teknolojisi

Zamanımızda sanal ortam üzerinden yapılan sosyal medya ortamları, elektronik posta yöntemleri, elektronik haberleşme ile alakalı geliştirmeler, e-sağlık, e-devlet, e-gümrük programları e-alışveriş yapan kurumlar ve e-destek gibi çeşitli amaçlara göre sanal programlar yardımı ile farklı bölümlerde ve konularda bilgi aktarımı sağlanmaktadır. Bu aktarımlar normalde güvenlik bantları oldukça temeldir. Bu aktarımlar dışında daha göz önünde  ve  daha  kıymetli  aktarımlar,  dağılmış  bir  işlem  kaydı  olan  “Blok  Zinciri Teknolojisi”  ile sağlanmaktadır. Bu ortamın bize sunduğu yardımlar ve farklı alanlarda programlar aracılığı ile ileri derecede koruma ve hız imkanı olarak ön plana çıkmaktadır.

Blok zinciri dağıtık (ana binadan oluşmayan) ve herkes tarafından kullanılan orta bilgi sistemidir. Sanal Para Birimi olan Bitcoin ile uygulanabilecek en normal parasal uygulamada koruma tedbirleri, paranın korunaklı bir şekilde üretilmesine ve temel durumda aynısının olmaması sağlanmaktadır. Sanal para birimi olan Bitcoin ile en  gerekli yapılacak olan işlemlerden biri aktarma olayıdır. Gözle görülür para ile yapılan uygulamalarda güvenlik düzeyleri, paranın korunaklı bir şekilde üretilmesi ve temel bir şekilde aynısının oluşturulamamasını sağlamaktadır.(Dilek ve diğerleri, 2018:14).

Kullanıcılar  tarafından  yoğunlukla  sanal  para  birimlerinin  teknolojik altyapısında  kullanıldığı  bilinmesine rağmen finansal teknolojilerdeki kullanım oranı yüksek güvenlik avantajları ve faydaları sebebiyle her geçen gün daha da artmaktadır. Akıllı sözleşmeler en yoğun kullanıldıkları alanlar olmakla birlikte tüm finans sektöründeki firmaların blok zincir teknolojileri üzerinde çalışmalar gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Şekil 2’de geleneksel yaklaşım ile blok zincir metodunun sağladığı dağıtık mimarinin farkları görülebilmektedir.

d) Yapay Zeka Teknolojileri

İçerisinde  bulunduğumuz  dönemde  yapay  zeka  teknolojileri büyük   verilerin  işlenmesi  ve  bunların kullanılabileceği sektörlerle sıkı bir ilişki içerisindedir.

Yapay zeka teknolojileri ve bu teknolojileri kullanarak ortaya ürün çıkarak finansla teknoloji firmalarının en büyük müşterileri ve hedef alanları bankacılık sektörüdür. Bankalar için müşteri alışkanlıkları, hareketleri ve tüketim  davranışları  en  önemli  parametrelerden  bir  tanesidir.  Bankalar  alışkanlıklarını  öğrenebildikleri müşterilerine özel ürünler, uygulamalar, ve yaklaşımlar ortaya koyarak müşteri memnuniyetini artırabilmeyi hedeflemektedirler. Müşterilerine ait verilerin işlenebilmesi için yapay zeka uygulamalarını destekleyecek açık bankacılık gibi teknolojileri de yoğun şekilde kullanmaktadırlar. Müşteriye özel kredi, kredi kartı vb. ürünlerin geliştirilmesi ile otomatik sesli ve yazışmalı müşteri hizmetleri gibi uygulamalar yapay zeka teknolojilerinin kullanıldığı en gözde örneklerdir.

Dünyamızda en değerli şeyin veri olduğu sürekli olarak telaffuz edilmekte ve tüm çalışmalar bu bilinç ile sürdürülmektedir. Teknoloji ve finans şirketleri bu kadar önemli bir kaynağı elde edebilmek için gerekli her yolu denemekte ve çalışmalarını hızlandırmaktadırlar. Bu sebeple hem finans sektörü hem de finansal teknoloji şirketleri için yapay zeka teknolojileri üzerindeki çalışmaların büyük önem arz ettiği aşikardır.(Akın, 2020)

Yöntem

Araştırmanın amacı, finansal teknolojilerin finans sektörünün teknolojik dönüşümüne etkisini ölçmek ve analiz ederek değerlendirilmektedir. Finans sektörü müşteri odaklı bir sektör olması ve sektörün çalışmalarının ve teknolojik gelişmelerinin tamamen müşteriye yönelik ilerlemesi sebebiyle finansal teknolojileri ve bankacılık uygulamalarını kullandığı düşünülen geniş bir demografik yelpazeye  sahip katılımcılara yönelik çalışma gerçekleştirilmiştir.Müşteri  ve  kullanıcıların  davranışlarından  finansal  teknolojilerin  sağladığı  değişimin, gelişimin gözlemlenmesi hedeflenmektedir.

Araştırma Yöntemi ve Evreni

Araştırmada anket yöntemi kullanılmıştır. Anket dijital ortamda katılımcılara sunulmuştur. Araştırma evreni farklı demografik  sınıflandırmalara  sahip finansal teknoloji kullanıcılarından oluşmaktadır. Katılımcılar sadece Türkiye’den seçilmiştir. Dijital ortamda yöneltilen sorulara 445 katılımcı  iştirak etmiştir. Katılımcılara yöneltilen sorular katılımcıların hangi finansal teknoloji ürünlerini kullandıkları, bu ürünlerin kendilerine fayda sağlayıp sağlamadığını ve ürünlerin alışkanlıklarında ve davranışlarında nasıl değişikliklere yol açtığını gözlemleyebilmek amacıyla hazırlanmış sorulardır.

Anket ile katılımcılara yöneltilen ve finansal teknoloji kullanım davranışlarını ve bu davranışlarda oluşmuş ya da oluşabilecek değişikliklerin ölçülebilmesi için sorulardan bazıları tablo 2’de gösterilmiştir.

Bulgular ve Analizler

Anket  sonuçları incelendiğinde  ilk  göze  çarpan  bulgu  kullanıcıların  %95,5’inin  internet/mobil  bankacılık kullandığını  belirtmesi  ve  yine  %60  oranında  katılımcının  aynı  zamanda  temazssız/QR  code  ödeme sistemlerinin kullandığını ifade etmesi oldu.Temazssız ödeme sistemlerindeki bu artışın pandemi sürecinde bulunulmasının da katkısı ile olduğu düşünülse de ödeme sistemlerine olan güvenin arttığının göstergesi olmuştur.

Katılımcıların  kullandıklarını  işaretledikleri  finansal  teknoloji  ürünleri  içerisinde  kripto  para  alım  satım uygulamalarının toplam alanı 23,3 olmuştur. Bu durum da kripto paralar üzerinden dolaylı olarak blok zincir teknolojilerine dair kullanıcıların bilgi sahibi olma oranının yadırganamaz seviyede olduğunu göstermektedir.Kullanıcıların %63,3’ü son 1 yıl içerisinde banka şubesine gitmek zorunda kaldığını ve aynı katılımcıların %83,1’i bu ihtiyacını şube dışında giderebilme imkanının olmadığını belirtmiş. Bu durum bankacılık alanında finansal teknolojilerin gelişimi için daha fazla fırsatların mevcut olduğunun göstergesidir.Kullanıcıların sadece %5’i finansal görüşmelerini yüz yüze şube, müşteri temsilcisi vs. devam ettirdiğini ifade etmiş.Kalan katılımcılar tarafından teknolojik araçları daha fazla kullandıkları ve yüzyüze işlemleri azalttıkları belirtilmiş.

Katılımcıların  %69,2’si  oranında  kendilerine  özel  sunulan  fırsatları  kullandıklarını  ya  da  kullanmayı düşündükleri  söylenmiş.Yapay  zeka  teknolojileri  ve  açık  bankacılık  gibi  teknolojik  gelişmelere  karşı müşterilerin pozitif yaklaştığı çıkarımına verilebilmektedir.

Katılımcıların %97,7’si tarafından finansal teknoloji ürünlerinin hayatlarını olumlu etkilediği ifade edilmiş ve ödeme kolaylıkları, zaman kazancı, yatırım kolaylığı gibi avantajlarından faydalandıkları belirtilmiştir.

Sonuç 

Tarihi  eskiye  dayanarak  günümüze  kadar  gelen  tüm  ekonomik  gelişmeler  belli  araçlar  ve  çalışmalar doğrultusunda gelişmeleri hızlandırmaktadır. Bu gelişmeleri hızlandıran etkenler ise, teknolojik gelişmeler, liberal   tarzda   politika   faaliyetleri,   uluslararası  işbirliği  bağlarının  güçlenmesi,  ticaret  faaliyetlerindeki gelişmeler, özel sermaye hareketleri ve finansal işlemlerin piyasadaki durum gelişmeleri ekonominin büyüme oran verilerin artırımında oldukça etkili olmaktadır. Bu makale içerisinde yapılan araştırma ve çalışmalara yönelik  finansal  işlemlerin  belli  kaynak  niteliğindeki  kurumlar  ile  ekonomiye  katkı  ve müşterilerin işlemlerindeki  kolaylığına  vurgu  yapılmaktadır. Müşterilerin  davranışlarının  ve  alışkanlıklarının  finansal teknolojiler ile ilişkisi ve aynı zamanda finans sektörü üzerindeki etkilerine dikkat çekilmektedir. Yapılan çalışmalar  ve  elde  edilen  bilgiler,  veriler  ışığında  finansal  teknolojilerin  hem  müşterileri  hem  de  finans sektörünü olumlu etkilediği görülebilmektedir.Teknolojik gelişmelerin getirdiği kullanıcı davranışlarındaki değişim aynı zamanda finans sektörüne ve sektördeki dönüşüme yansımaktadır. Müşterilerin Fintek ürünlerine dair bilgisi teyit edilmiş olsa da hala bazı ürünlere dair güvensizlikleri ve bilgi eksikleri görülebilmektedir. Teknolojik  cihazların  hayatımıza  girmesi  ile  finansal  teknoloji  ürünlerinin  kullanımında  yaş  faktörünün etkisinin az olduğu görülebilmektedir.

Araştırma  sonuçlarının  da  gösterdiği  üzere  Fintek  finans  sektörünü  olumlu  anlamda  dönüştürmekte  ve geliştirmektedir. Üzerinde çalışılabilecek ve sürekli iyileştirmeye açık ürünler ile gelecekte kendisinden bolca bahsettirecek  bir  teknoloji  alanıdır.  Müşteri  odaklı  bir  sektör  olan  finans  sektöründe gerçekleştirilen çalışmaların müşterilerin kullanım oranının yoğunlukta olduğu ödeme sistemleri, yapay zeka teknolojileri, blok zincir sistemleri gibi alanlarda yoğunlaşması ve Fintek firmalarının yatırımlarını bu yönde kanalize etmesi beyhude olmadığı görülmektedir.

Ali Rıza Bulazar & Recep Ali Küçükçolak

***

Kaynak: Working Paper Series Dergisi