Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde enflasyon ortalamalarına bakıldığında 2021 yılında artışa geçerek 2022 yılında zirveye çıktığı görülür. Küresel düzeyde uygulanan sıkı para politikasıyla birlikte enflasyonun 2023 itibariyle düşmesi öngörülmüştür. Bu beklentiye rağmen özellikle gelişmekte olan ülkelerin, görece yüksek kabul edilen yüzde 5’in üzerindeki enflasyona bir süre daha maruz kalmaları muhtemeldir.
Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Tahminleri (2020-2027)
(%)
Dünyayla birlikte Türkiye’de de enflasyon önemli ölçüde artmıştır. Ancak Türkiye’de Ekim 2022 itibariyle yüzde 85’in üzerinde olan enflasyon dünyadaki enflasyondan çok daha yüksek seyretmiş; OECD, AB ve G-20 ülkelerinden ayrışmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında dışsal faktörler ve küresel gelişmeler rol oynamıştır. Bununla birlikte Türkiye’nin tercih ettiği alternatif iktisat politikası yüksek seyreden enflasyonda etkili olmuştur. Türkiye’nin büyümeye ve ihracatı artırmaya yönelik uyguladığı düşük faiz politikası ile genişletici para politikası, enflasyonu körüklemiştir. Mevcut politika, potansiyel büyüme ve istihdam oranlarının yakalanmasına katkı sağlarken cari işlemler açığını kapatma ve enflasyonu düşürme konusunda aynı başarıyı yakalayamamıştır. İhracattaki artışa rağmen cari dengenin sağlanamamasında uluslararası düzeyde artan emtia fiyatları da etkili olmuştur.
Türkiye ile AB ve OECD ülkelerindeki enflasyon ortalamaları ve Brent Petrol fiyatları beraber incelendiğinde Eylül 2021 itibariyle dünyada ve Türkiye’de enflasyondaki artış belirgin olarak ortaya çıkar. Ancak Türkiye OECD ülkelerinin yaklaşık 8 katı enflasyona ulaşmıştır. Dünyada enflasyon Ağustos 2022 itibariyle yatay bir seyir izlemeye başlamış, Ekim 2022 itibariyle OECD ülkelerinin enflasyon ortalaması yüzde 10,7; AB ülkelerinin enflasyon ortalaması yüzde 11,5; Türkiye’nin enflasyonu ise yüzde 85’e ulaşmıştır. Gelecek dönemde baz etkisiyle ve Haziran 2022’nin ardından gerileyen petrol fiyatlarıyla birlikte Türkiye’de ve dünyada enflasyonun düşüş eğilimine girmesi öngörülmektedir.
Brent Petrol Fiyatları ve Enflasyon (2010-2022)
(ABD Doları, %)
Uluslararası gıda fiyat endeksiyle Türkiye’nin gıda enflasyonuna bakıldığında salgının başladığı Mart 2020 itibariyle uluslararası gıda fiyatları yükselişe geçti. Bu yükseliş Nisan 2022’de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın etkisiyle rekor düzeye ulaşmıştır. Rusya ve Ukrayna’nın tahıl ihraç eden ülkeler olması uluslararası gıda fiyatlarını olumsuz etkilemiştir. Buna karşılık son dönemde uluslararası gıda fiyatlarının düşüş trendine girmesine rağmen Türkiye’de gıda fiyatları hâlen yükselmeye devam etmektedir. Nitekim salgının başından itibaren uluslararası gıda fiyat endeksi 92’den 135’e çıkarken aynı dönemde Türkiye’de gıda enflasyonu yüzde 10’dan yüzde 99’a yükselmiştir. Bu durum Türkiye’nin gıda fiyatları konusunda da dünyadan olumsuz yönde ayrıştığını gösterir.
Uluslararası Gıda Fiyat Endeksi ve Türkiye’de Gıda Enflasyonu (2010-2022)
(%)
