Hocaların Hocası Prof. Dr. Sabahattin Zaim, eskiden Osmanlı Devleti topraklarında bulunan Makedonya’nın İştip Kasabasında, 1926 yılında dünyaya geldi. Babası Mehmed Efendi, annesi Saime Hanım’dır. Dedesi kereste tüccarı Hacı Mustafa Efendi’nin soyu XVII. yüzyılda Konya’dan Balkanlar’a göç eden Aslan Zaîm’e kadar uzanır. Aslan Zaîm, Balkan fetihlerine katılmış ve İştip’te kendisine zeâmet verilmiştir. Zaim soyadı da buradan gelmektedir. Anne tarafının soyu, XVII. yüzyılda Kafkaslardan gelerek Köprülü’ye yerleşen Kara Otmanlı Ali Ağa’nın oğlu Âyan Ahmed Ağa’ya dayanmaktadır.
I. Dünya Savaşı’ndan sonra Yugoslavya’da Türklere ve Müslümanlara uygulanan baskılar yüzünden 1934’te ailesiyle birlikte İstanbul’a gitti. Makedonya’da (İştip) 5 yaşında başladığı eğitimine İstanbul Fatih’te yer alan Fethiye İlkokulu’nda devam etti. Ardından İstanbul Vefa Lisesi’ne giderek 1943 yılında üstün başarı ile mezun oldu. Bu lisede Nurettin Topçu, Reşat Ekrem Koçu gibi ünlü hocalardan ders aldı. Ülkesine ve milletine daha iyi hizmet edebilme düşüncesi ile Mülkiye (Siyasal Bilimler Fakültesi) imtihanına girdi ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdarî Şubesi’nden 1947’de mezun oldu. Daha sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden öğrenim denkliği aldı. Devlette ilk görevine İstanbul maiyet memuru sıfatıyla başladı, Fatih ve Eyüp’te kaymakam vekilliği yaptı (1947-1949). Ardından Malatya’nın (şimdi Adıyaman) Kahta, Sinop’un Ayancık ve Kastamonu’nun Abana ilçelerinde kaymakamlık görevinde bulundu (1950-1953).
Akademik hayatla tanışması, maiyet memurluğu esnasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde doktoraya başlamasıyla gerçekleşti. Burada meşhur Alman hocalarından Gerhard Kessler, Fritz Neumark ve Alfred Isaac’ın seminerlerini takip etti. 1953’te kaymakamlık görevinden ayrılıp İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsünde asistan oldu. 1955’te doktorasını verdi; aynı yıl Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti, Cornell Üniversitesi’nde çalışmalarına devam etti. Cornell’de doçentlik tezini hazırladı ve iki yıl sonra Türkiye’ye döndü. Doçentlik sınavını verince 1957’de Sosyal Siyaset Kürsüsünde kadrolu hocalığa başladı.
1963’te Almanya’da Münih Üniversitesi’nde iki yıl kaldı. Türkiye’ye geldikten sonra 1965’te profesörlüğe yükseltildi; 1979’da kürsü başkanlığına getirildi ve bu görevini emekli oluncaya kadar sürdürdü. 1980-1982 yıllarında Suudi Arabistan’da Cidde Melik Abdülaziz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nde iki yıl misafir öğretim üyesi olarak çalıştı. 1993 yılına kadar İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde öğretim üyeliği ve bölüm başkanlığı yaptı. Temmuz 1993’te emekli oldu. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) mevzuatında aynı yıl yapılan bir değişiklikle yeni kurulan Sakarya Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi’nde kurucu dekan sıfatıyla yeniden görev aldı. Bu görevini sürdürürken İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi Bölümü’nde yüksek lisans derslerine girdi.
Üniversitelerdeki görevlerinin yanı sıra ulusal ve uluslararası kuruluşlarda akademik ve idarî görevler üstlendi, ulusal ve uluslararası ödüller aldı. 1998’de tekrar emekliye ayrılan Zaim’in son akademik görevi 1998-2000 yıllarında sürdürdüğü Yüksek Öğretim Kurulu üyeliğidir. Ardından akademik ve bilimsel hayatın içinde olmaya devam etti. 2003-2004’te Uluslararası Saraybosna Üniversitesi’nin kurucu rektörlüğü görevine getirildi.
Prof. Dr. Sabahattin Zaim, İstanbul Üniversitesi’ndeki görevinin yanında, 1955-1957 yılları arasında ABD Cornell Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak görev yaptı. ABD’deki görevinden sonra Almanya Münih Üniversitesi’nde ekonomi üzerine bir süre ders verdi. 1977-1979 yılları arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyeliği görevini yürüttü. 1980-1982 yılları arasında Suudi Arabistan Cidde Melik Abdülaziz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Sosyo-Teknik Etütler Bölümü’nde ders verdi.
1993-1998 yılları arasında Sakarya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı olarak görev yaptı. 1998-2000 yılları arasında YÖK (Yükseköğretim Kurulu) üyeliğinde bulundu. 2003-2004 yılları arasında Milletlerarası Saraybosna Üniversitesi (International University of Sarajevo) Kurucu Rektörü olarak çalıştı. 2006 yılından sonra Makedonya Üsküp’teki Uluslararası Balkan Üniversitesi’nde Mütevelli Heyeti üyesi olarak görevini sürdürdü.
İstanbul’da kurulan Türkiye’nin ilk özel motor fabrikası olan Gümüş Motor (Pancar Motor) kurucu ortağı ve yönetim kurulu üyeliği ile devlet tarafından Konya’da kurulan TÜMOSAN Motor Fabrikasının ilk yönetim kurulunda üye olarak görev yaptı. Ayrıca ülkemizin yetiştirdiği değerli bir bilim adamı olan Zaim’in kendisinin de kurucu mütevelli heyeti üyeliği yaptığı İlim Yayma Vakfı, kurduğu üniversitesine bir vefakârlık örneği olarak Sabahattin Zaim’in ismini vermiştir.
Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 10 Eylül 1959’da, Ulya Hanım’la evlenmiş ve 5 çocuk sahibi olmuştur. Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 81 yaşında, 10 Aralık 2007 tarihinde, bir Pazar sabahı saat 04.15’te vefat etmiş ve cenazesi Edirnekapı Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verilmiştir.
Çalışkanlığı, hocalıktaki başarısı, yardım severliği, sosyal ilişkilerdeki nezaket ve zarafeti ile tanınan Sabahattin Zaim çeşitli alanlardaki faaliyetleriyle öncü rolü oynamıştır. Türkiye’de çalışma ekonomisi disiplininin kurucusu kabul edilir. Amerika’da yeni gelişmekte olan bu bilim dalını incelemiş, Cornell’deki tecrübesini Türkiye’ye taşımış ve Sosyal Siyaset Kürsüsü’nü zenginleştirmiştir. Yüksek Öğretim Kurulu’nun teşekkülüyle birlikte bu disiplin bölüm hâlini almıştır. Onun iş gücü ve prodüktivite meseleleri, iş piyasaları, sanayi bölgeleri, göç hareketleri ve şehir planlaması gibi konulardaki araştırmaları kendinden sonraki çalışmalar için ufuk açıcı olmuştur.
Zaim ayrıca İslâm ekonomisi konularını Türkiye’ye taşıyan ilk isimler arasında yer alır. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunduğu yıllarda İslâm ekonomisi alanındaki literatürü ve dünyadaki gelişmeleri inceleme imkânı bulmuş ve giderek bu alanda yoğunlaşmış, 1976’da Mekke’de toplanan I. Dünya İslâm İktisadı Kongresi’nde başkan vekili sıfatıyla yer almış, daha sonraki yıllarda gerek telif gerekse tercüme olarak İslâm ve ekonomi ilişkisini anlatan, ardından popüler hâle gelen bu alanın ilk örneklerini ortaya koymuştur.
Akademik faaliyetleri yanında bazı devlet görevleri üstlenmesi (Türkiye Millî Birlik Komitesi Sosyal İşler Sivil Komitesi Başkanlığı, 1960-1961; Millî Prodüktivite Merkezi Yönetim Kurulu üyeliği, 1975-1977), iş dünyası ile yakın temas içinde olması, bazı finans ve sanayi kuruluşlarının faaliyetlerine katkıda bulunması, sonuçta Sabahattin Zaim’in teorik çalışmalarının ötesinde pratiğe yönelik tecrübe birikimine sahip olmasını sağlamıştır. Zaim’in en dikkat çekici taraflarından biri de cemiyet adamlığı yönüdür. O, uluslararası bazı cemiyetlerin üyelikleri dışında 1950’li yıllardan itibaren Türkiye’de millî ve mânevî değerler temelinde kültür ve eğitim faaliyetlerine önem veren sivil toplum örgütlerinin kurucuları arasında yer almış ve yürütülen faaliyetlere hayatının sonuna kadar katkıda bulunmuştur.
Hocamızı, rahmetle anıyoruz.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi ve İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi