Yunus Özdemir islamiktisadi.net okurları için “Ulusların Yükselişi – Ticaret ve Sanayinin Karakteristik Değişimi” kitabını değerlendirdi

Murat Yülek, Ulusların Yükselişi: İmalat, Ticaret, Sanayi Politikası ve Ekonomik Kalkınma, çev. Gökçen Karaca Şahin, Kronik Yayınları, İş Dünyası Kitaplığı-5, 1. Baskı Mart 2019 İstanbul, 384 sayfa.

İstanbul Ticaret Üniversitesi’nde Sanayi Politikaları ve Kalkınma Merkezi Başkanı olan Prof. Dr. Murat Yüksel; Georgetown, Duke ve Yale gibi üniversitelerde eğitim ve seminer vermiştir. Devletlere, şirketlere ve uluslararası kurum ve kuruluşlarında danışmanlık yapan Murat Yüksel; İslam Kalkınma Bankası, Dünya Bankası, EBRD, UNCTAD gibi kuruluşlarda danışmanlık ve üst düzey yöneticilik ve yönetim kurulu üyeliği görevi yaptı. İnsan ihtiyaçlarının karşılanması, imkân ve sahaların oluşmasıyla pazarlama yapılmasıyla ekonominin şahsına münhasır tarihsel süreci vardır. Ekonominin bir yönü olan sanayi Murat Yülek; sanayileşme, neden sanayi, sanayi politikası, ulusların sanayi politikasıyla başarıları ile Türkiye’de sanayileşme ve politikaları konularıyla on dört başlık “Ulusların Yükselişi – İmalat, Ticaret, Sanayi Politikası ve Ekonomik Kalkınma” kitabında anlatmaktadır.

Dünyanın ticaret ağı tarihi; uzun kara ve deniz yolu, keşfedilen kıtaların sömürülerek kurulan sanayiler ve üretimin dijitalleşerek ticaret ağına dönüşümü ile üç temel döneme ayırabiliriz. 15. yüzyıl öncesinde ticaret ağı Avrupa ve Asya üzerinden karşılıklı güçlü bir ağa sahipti. Yülek, bu ağı: “Asya’dan akan mala karşılık Avrupa’dan gelen altın.” tabiriyle özetlemekte. Bu dönemde Akdeniz havzası, 10. yüzyıldan itibaren uluslararası ticaret gelişti. Çin, Hindistan ve Orta Asya’dan tedarik edilen ipek ve diğer tekstil ürünleri, baharat, porselen, ilaç, pamuk gibi ürünler İpek ve Baharat yollarıyla Avrupa pazarına girdi. İtalya’nın dört şehir devleti olan Venedik, Milano, Cenova ve Floransa Avrupa’nın ‘Doğu’ya açılan kapısı’ vasfını 15. yüzyılda gücünün zirvesine ulaşarak Batı Avrupa ekonomisinin birer merkezi oldular. Ancak! Bu durum böyle devam etmedi. ‘Eski’ dünya düzeni 16. yüzyılda ‘yeni’ dünya düzenine yol açtı ve değişim, kaybedenler (Osmanlı İmparatorluğu ve Venedik) ile birinci kuşak kazananları (Portekiz, İspanya ve daha sonra Hollanda) beraberinde getirdi. İkinci kuşak Büyük Britanya, ortaya çıkan ve ilk kuşak kazananların keşfettikleri hazineye konacaktı. Yülek, İngilizlerin küresel yayılımın ilk evresiyle Kuzey Amerika sömürülmesi, ikinci evresiyle Hindistan’ın sömürülmesi konularıyla İngiliz sömürgeciliğinin tarihsel sürecini ele almaktadır.

İngiliz Sömürge İmparatorluğu’nun ekonomik yükseliş sürecini Yülek, iki safhada gerçekleştiğini: ilki, 17. yüzyılda; ikincisi ve daha önemlisi ise 18. ve 19. yüzyıllarda olduğunu, söyler. İngiliz sanayi politikası ulaşım imkânları ve kaynağa ulaşıp üretme iki temel yönü yürütmüştür. Akabinde gelen Büyük Britanya’nın Sanayi Devrimi’yle hızla artan verimlilik sayesinde adanın dünya sanayi üretimindeki payı 1760 yılında 1.9’dan 1860’ta yüzde 19.9’a yükselmişti. İngilizlerin küresel yayılımın ilk evresi: Kuzey Amerika’nın sömürgeleştirilmesi iken ikinci evresi: Hindistan’ın sömürgeleştirmesiydi. İngilizlerin denizcilik ve gemi yapım sanayisinin gelişimine değinen Yülek; Hindistan ve Çin üzerindeki tekelleştirmiş olduğu ticaret ve sanayileşmeyi anlatmaktadır.

Amerikan özgürlük savaşı, Japonya’nın sanayileşme süreci ve Fransa, Almanya, Rusya ileri sanayi ülkelerinin kitabın dördüncü bölümünde sanayileşme süreçleri ele alınmaktadır.

Sanayinin Nedeni, Küresel Dengesizlikler: İhracata Dayalı Büyüme ile İthalata Dayalı Yavaşlama, Katma Değer ve GSYH (Gayrisafi Yurt İçi Hasıla): Ayak İşine Karşı Akıl İşi başlıkları ile kitabın ikinci kısmi olan “Sanayi” işlenmektedir.

Sanayileşme Süreci: Modernleştirilmiş Bir Şekil, Sanayi Katmanı, Sanayileşme Bir Kapasite İnşası Sürecidir: Beceriler, Teknik İlerleme ve Teknik Yetenekler, Devlet ve Devlet Kapasitesi, Sanayinin Nasıl’ı’: Sanayi Politikası, Sanayi Politikaları: Günümüzden Birkaç Örnek, Parçaları Bir Araya Getirmek: Uluslar Sanayi Politikasıyla Nasıl Başardılar başlıkları ile kitabın üçüncü kısmı olan “Sanayi Politikası” bilimsel, sınai, teknik kapasite ve politik yönlerini anlatılmaktadır. Türkiye’de Sanayileşme ve Sanayi Politikaları başlığıyla kitabın ek bölümünde Türkiye sanayileşmenin neresinde? Sorusuyla Güney Kore karşılaştırması yaparak, bazı örneklerle bu başlığı işlemekte. Son yıllardaki gelişmeler ve Türkiye’de uygulanan sanayi politikaları işleyerek Yülek, kitabı tamamlamaktadır.

İnsanlığın tarihsel süreç içinde ticareti geliştirerek ulusal sanayi ve ekonomi kurmalarıyla; üretme ve pazarlama gücüne sahip oldular. İleri sanayi ülkelerinin gelişim evrelerini ve politik yönlerini IMF eski ekonomisti ve OSTIM Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Yülek; “Ulusların Yükselişi: İmalat, Ticaret, Sanayi Politikası ve Ekonomik Kalkınma” kitabında ekonominin politik konularını işlemektedir.

Yunus ÖZDEMİR