Ülkeler dijital para birimleri oluşturmak için hızla ilerliyor. Ülkelerin resmi bir dijital para birimine sahip olma yolunda önemli ilerleme kaydettiğini Merkez Bankasının artan sayıdaki anketleri gösteriyor. Aslında, dünya merkez bankalarının yaklaşık yüzde 80’inin  mevcut yasalarına göre dijital para birimi çıkarmasına izin verilmiyor  ya da yasal çerçeveler bu konuda net değil. Sadece 40 ülkenin dijital para birimleri vermesine yasal olarak izin veriliyor.

Sadece Yasal Bir Teknik değil

Herhangi bir para ihracı merkez bankası için borç biçimidir. Bu yüzden kurumlar için yasal, mali ve itibar riskleri önlemek için sağlam bir temele sahip olmalıdır. Sonuç olarak önemli ve tartışmalı bir yeniliğin  merkez bankasının görev tanımına uygun olmasını sağlamakla ilgilidir.  Aksi takdirde siyasi ve hukuki sorunlara kapı açılır.

Bu noktada, okuyucular kendilerine şu soruyu soruyor olabilir: eğer para vermek herhangi bir merkez bankası için en temel işlevse, o zaman neden dijital bir para biçimi bu kadar farklı? Cevap ise her bir merkez bankasının işlevlerinin ve yetkilerinin yanı sıra farklı dijital araç tasarımlarının etkilerinin ayrıntılı bir analizini gerektirir.

Dijital Para Birimleri İçin Bir Durum Oluşturma

Yasal olarak dijital parayı  para birimi olarak nitelendirilmek için bir ödeme aracı ülke yasaları tarafından bu şekilde değerlendirilmeli ve resmi para biriminde belirtilmelidir. Para birimi genellikle yasal ihale statüsüne sahiptir.  Bu da borçluların yükümlülüklerini alacaklılara aktararak ödeyebilecekleri anlamına gelir. Bu nedenle yasal ihale statüsü genellikle sadece nüfusun çoğunluğu tarafından kolayca alınabilen ve kullanılabilen ödeme araçlarına verilir. Bu yüzden banknotlar ve madeni paralar en yaygın para birimidir. Dijital para birimlerini kullanmak için önce dijital altyapının (dizüstü bilgisayar, akıllı telefon ) olması gerekir. Ancak hükümetler vatandaşlarına bunlara  sahip olmaya zorlayamazlar. Bu nedenle  merkez bankası dijital aracına yasal ihale statüsü vermek zor olabilir. Yasal ihale tanımı olmadan tam para birimi statüsüne ulaşmak da aynı derecede zor olabilir. Bununla birlikte, gelişmiş ekonomilerde yaygın olarak kullanılan birçok ödeme aracı ne yasal ihale ne de para birimidir (örneğin, ticari defter parası).

Keşfedilmemiş Sular Mı?

Dijital para birimleri farklı şekillerde olabilir. Bu yazıda çeşitli merkez bankaları tarafından dikkate alınan temel kavramların hukuki sonuçlarına odaklanılmaktadır. Örneğin, “hesap tabanlı” veya “token-based?” olacaktır. “Birincisi, şu anda merkez bankalarının defterlerindeki hesaplarda tutulan bakiyeleri dijitalleştirmek anlamına gelirken, ikincisi ticari bankaların Merkez Bankası ile tuttuğu mevcut hesaplara bağlı olmayan yeni bir dijital belirteç tasarlamak anlamına geliyor. Hukuki açıdan bakıldığında, aradaki fark asırlık gelenekler ve keşfedilmemiş sular arasındadır. İlk model, 17.yüzyılın başlarında Amsterdam Döviz Bankası tarafından geliştirilen ve modern merkez bankalarının öncüsü olarak kabul edilen merkez bankacılığının kendisi kadar eskidir. Dijital belirteçler, aksine, çok kısa bir tarihe ve belirsiz yasal statüye sahiptir. Bazı merkez bankalarının herhangi bir para birimi (dijital formları içerebilecek) vermesine izin verilirken, çoğu (%61) sadece banknot ve madeni paralarla sınırlıdır.

  Tasarımın bir diğer önemli konusu, dijital para biriminin sadece “toptan” düzeyde finansal kurumlar tarafından mı kullanılacağıdır yoksa genel halk tarafından da kullanılıp kullanılamayacağıdır. Ticari bankalar geleneksel müşterileri olan Merkez Bankası ile hesap tutuyorlar . Bireysel bankacılıkta olduğu gibi sivil vatandaşların hesaplarına izin verdiklerinde  merkez bankalarının bunu nasıl organize edeceklerine dair bir işleyiş belirlemeleri ve önemli yasal değişiklikleri gerektirecektir. 

Zorlu bir çaba

Bu ve diğer tasarım özelliklerinin örtüşmeleri çok karmaşık yasal zorluklar yaratabilir. Merkez Bankasının dijital para birimlerinin oluşturulması, vergi, mülkiyet, sözleşmeler ve iflas yasaları da dahil olmak üzere diğer birçok alanda yasal sorunları gündeme getirecektir; ödeme sistemleri,  gizlilik ve veri koruma.  En önemlisi ise  kara para aklamayı ve terörizmin finansmanının önlenmesidir. Paranın evriminde  dijital para bir sonraki kilometre taşı olacaksa Merkez Bankası dijital para birimleri, finansal sisteme sorunsuz entegrasyon, ülke vatandaşları tarafından güvenilirlik ve geniş kabul gören sağlam yasal temellere ihtiyaç duymaktadır.

Kaynak: https://blogs.imf.org/