Abdülkadir Atar

Özet

Bu çalışmada, Dr. Yahia Abdul-Rahman’ın “The Art of Islamic Banking and Finance” ismiyle yazdığı ve Prof. Dr. Salih Tuğ ve Abdullah Tuğ tarafından “İslâm’da Bankacılık ve Finansman” adıyla Türkçe’ye çevrilen kitabın tanıtım ve tahlili yapılmıştır. İslâmiyet ve öncesinde gelen semavî dinlerin hepsinde faiz şiddetle kınanmış ve yasaklanmıştır. Günümüzde küresel boyuta ulaşmış olan iktisadî yaklaşımların, faizi ve faizli (konvansiyonel) bankacılığı sistemin merkezine yerleştirmiş olması ise faizden sakınmayı oldukça güç hale getirmiştir. Kapitalizmin etki alanı küresel boyutta geliştiği için doğal olarak Müslüman toplumlarda da faizsiz finans kurumları konusu gündeme gelmiştir. Faizsiz bir şekilde insanların ticarî işlemlerini nasıl yürütebilecekleri, bireylerin günlük ihtiyaçlarını (konut edinme, taşıt edinme vs. gibi ihtiyaçları da bu gruba dâhil edilebilir) nasıl giderebilecekleri, yeni bir iş açacak olanların ya da işlerini büyütmek isteyenlerin ne şekilde ve nasıl bir finansman sağlayabilecekleri konusunda birtakım yaklaşımlar ileri sürülmüş, bu konuda ilmî tartışmalar yapılagelmiştir. Bu ilmî tartışmalar çerçevesinde faizsiz finans temin etme yönündeki geçmişteki uygulamalar mercek altına alınmakta, İslâm dininin temel kaynakları da yeniden tetkik edilerek günümüzde yaşanan faizsiz finans sağlama problemine dair çözüm önerileri sunulmaya çalışılmaktadır. Çalışmada tanıtımı ve tahlili yapılan bu eser, faizsiz finans sistemi konusunda yapılan çalışmaların son halkalarından birisi hükmündedir.

“İslâm’da Bankacılık ve Finansman” Adlı Kitabının İçeriğine İlişkin Genel Bilgilendirme

Tanıtımını yaptığımız eserin adı “İslâm’da Bankacılık ve Finansman” (AbdulRahman, 2015) olup müellifi Dr. Yahia Abdul-Rahman’dır. Eserin özgün adı “The Art of Islamic Banking and Finance”, 2010 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde neşredilmiştir (Abdul-Rahman, 2015). Tanıtımını yaptığımız eseri Türkçe’ye kazandıranlar İslâm Hukuku alanında çalışmalarıyla mâruf olan Prof. Dr. Salih Tuğ ile İslâmi bankacılık alanında gerek teorik ve gerek pratik yönleriyle tecrübeli olan Abdullah Tuğ’dur.

Kitap on dokuz bölümden müteşekkil olup Birinci Bölüm’de konuya girizgâh mahiyetinde giriş bilgileri bulunmakta, İkinci Bölüm’ de “Yahudî Hristiyan-İslam İnanç Temelli Faiz Yasağı ve Faizsiz Bankacılık Sistemi” anlatılmakta, Üçüncü Bölüm’ de “Faizsiz Disiplinlerde Değerleme Yapılırken Emtianın Endekse Göre Fiyatlandırılması ve Piyasaya Fiyatına Göre Ayarlama”, Dördüncü Bölüm’ de “İslâm Bankalarında Şeriat Kurulları: Bir Açıklama ve Gelecek İçin Bir Görüş”, Beşinci Bölüm’ de “Para ve Paranın Meydana Getirilmesi”, Altıncı Bölüm’ de “Faizsiz Parasal Disiplin: Faizsiz Mal Endeksleme Disiplini”, Yedinci Bölüm’ de “Faizsiz Bankacılık Sisteminde Sosyal Sorumluluk ve Birlikte Medeni Yaşama Kuralları”, Sekizinci Bölüm’ de “Faize Dayalı Konvansiyonel Bankacılık Sistemi”, Dokuzuncu Bölüm’ de “İki Tür Banka Arasında Mevcut Farklar”, Onuncu Bölüm’ de “Yirminci Yüzyılda İslâmi Bankacılık”, On birinci Bölüm’ de “Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Faizsiz Bankacılık Modeli”, On ikinci Bölüm’ de “Faizsiz Finansman Hareketini ve Disiplinini Bir Araya Toplamak”, On üçüncü Bölüm’ de “Amerika Birleşik Devletleri’nde Faizsiz Bankacılığa Başlamak”, On dördüncü Bölüm’ de “Faizsiz Sermaye Piyasaları”, On beşinci Bölüm’ de “Bazı İncelemeler ve Analizler”, On altıncı Bölüm’ de “Faizsiz Kredilerin (Borç Vermenin) Faize Dayalı Kredilerle Karşılaştırılması”, On yedinci Bölüm’ de “Sıkıntılı ve Kredi Sözleşmesindeki Ödeme Şartlarının Yerine Getirilmediği Krediler İçin Faizsiz Yaklaşım ve Muamele Tarzı”, On sekizinci Bölüm’ de “Faizsiz Bankacılığın Geleceği Hakkında Bazı Vizyonlar” ve son bölüm olan On dokuzuncu Bölüm’ de ise “21. Yüzyıl İçin Yeni Bir Bankacılık Markası ve Bankacılık Hizmetleri Vizyonu” başlıklı konular ele alınmıştır.

Kitapta yukarıda başlıkları zikredilen tüm konular oldukça mufassal ve derinlemesine işlenmiş olup (761 sayfa hacme sahiptir) kitabın konuya ilgi duyanlar nezdinde tanınması gâyesini taşıyan bu çalışmamızda her bir başlıkta belirtilen hususlara değinmek yerine ana hatlarıyla bir değerlendirmede bulunulacaktır.

Eser öncelikle İslâm ve diğer semâvi dinlerin iktisadî konularına bakış açılarını yansıtmakta, özellikle faiz yasağının kutsal kitaplardaki yer alış  şekillerini derinlemesine incelemektedir. İslâmî düşünürler, batılı din adamları ve felsefecilerin bu konulardaki görüşlerini incelemekte ve gözler önüne sermektedir. Eserin ilk kısmını oluşturan hususlar genel itibariyle bunlar olup, ikinci kısımda ise modern iktisat teorisinin para, bankacılık, merkez bankasının rolü ve işlevleri gibi iktisadî olgulara temas etmekte ve ışık tutmaktadır. Ayrıca eser, A.B.D.’ deki konvansiyonel bankacılığın mevzuatı hakkında bilgi vermektedir. Bir sonraki aşamada faizsiz banka modeli ile konvansiyonel banka arasındaki mevcut farkları sıralamakta, devamında ise İslâmi bankacılığın temelleri üzerine bilgiler sunmaktadır. LARİBA modeliyle ilgili bilgilerin verildiği bir bölümden sonra ise bunun A.B.D. yasalarına uyumlaştırılmasına dair yazarın tecrübeye dayanan görüşleri ifade edilmektedir.

Devamı için tıklayınız.

Kaynak: Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi