Yunus Özdemir islamiktisadi.net okurları için “İslami Finansta Din Âlimleri” kitabını değerlendirdi.
Mohd Daud Bakar, İslâmî Finansta Din Âlimleri, çev. Ahmet Vedat Koçal, Albaraka Yayınları – 128, Finans Dizisi – 21, 1. Baskı Nisan 2022, sayfa sayısı 318.
Şer’î danışmanlık firması olan Amanie Group’un kurucusu ve grup başkanı olan Mohd Daud Bakar; Kuveyt ve Birleşik Krallık’ta Şeri ilimler alanında eğitimini alıp tamamlamış ve Kuala Lumpur, Dubai, Lüksemburg, Kahire, Tunus ve Dubai’de küresel Şeri danışmanlık firmasının ofisleri bulunmaktadır. İslami Finans; İslam değer ve hassasiyetlerinin merkeze alınarak finans ve ekonominin şartları dahilinde muhatap olmasıdır. İslami Finansın temel birçok işlevinden Şeri ilmin rol ve işlevi yerine getiren “Şeriat Âlimi”nin faaliyetleri önemli bir mevzudur. Bu mevzunun anlaşılmasında on üç bölümle tanım, rol, gereklilik ile kimlik tanımı yapılırken; İslami Finansta ihtiyaç, yöntemler, performans ve Şeriat Âlimi’nin sektöre katkısı temel değinilerle “İslami Finansta Din Âlimleri” kitabı hazırlanmıştır.
İslam inancının kural ve kaideleri hayatın sürekliliği içinde kapsayıcı ve pratik bir fonksiyona sahiptir. İslam inancının temsili boyutunu üstlenen birey, hayatın her alanına bu temsili görev ve sorumluluğu etkili kılması gerekmektedir. İslam inancının hüküm ve ikazının pratik yönü “Şer’î” literatürü ve bu temsili boyutu üstlenen “Şeriat Âlimi”, şeriat kaideleriyle iç içe yekparedir. Toplumsal düzen ve değerler kaidesi şeriatın sistem yapı ve işleyişi ile kucaklaması gerekmektedir. Toplum nabzını tutma ve hassas inceliklere inme kabiliyeti şeriat temsil boyutlarının özelliklerindendir. Bakar, şeriat âlimleri vasıf ve kabiliyetini sorgulayıcı bir tavır geliştirmektedir. Bakar, kitabında iki temel tanım ve kapsamdan bahsederek Şerait Âlimi ve İslami Finans sektöründeki Şeriat Âliminin rolü hakkında bilgiler vermekte. Toplum içinde halkla etkileşim hâlinde olan Şeriat Âlimi ile iktisadın İslami Finans sektöründeki rol ve etkisiyle Şeriat Âlimi ele alınmaktadır. Bakar, Şeriat Âlimi için keskin zekâya hassas duyarlılığa ve temellerin farkındalığına işaret etmektedir. Şeriat Âliminin finansın etki yönüne bir örnek olarak Bakar: “Giderin gelire oran örneğini göz önüne alındığında, âlimler bu oranın farkında iseler, bankanın gerçek kayıtlı giderlerini belirlemek için, ilgili yerlerde, buna atıfta bulunabilirler. Ardından, giderin gelire oranının cari piyasa değerinin altında mı yoksa üstünde mi olduğunu belirleyebilecekler.” Bu açıdan Şer’î danışma kurulu kararı veya fetvası mevcut piyasayı etkilemesi ve yönlendirmesi olacaktır. Bir fetvanın uygunluğu, somut olması, uyumlu olması ve güven tazelemek konuları bu başlığın ele aldığı meselelerdir.
Ticaret faaliyetleri ile finans yönetimi her toplumun kendine has dünya bakış acısıyla paralellik göstermekte. İslami değer ve kaideleri çerçevesinde ticaret ve finans İslami bir kimliğe sahiptir. Bu kimliğin yönetim ve denetim alanında birçok mekanizma bulunmakta. Şer’î danışma kurulu bu mekanizmanın bir parçasıdır. Bu mekanizmanın Daud Bakar’a göre Şer’î uygunluk güvencesi yanında şeffaflık, iyi yönetişim ve tam dürüstlük ilkesine bağlı kalmasıyla uzmanlık ve entelektüel yeteneklerle verimlilik ve uyumu arttıracağını savunmaktadır. Bu açıdan “Şeriat Âlimlerinin sektör içindeki durumları” konusunun kritiğini yapmaktadır.
Finansal ürünlerin dinamikleri karşısın da Şeriat Âliminin bilgi ve kabiliyeti uyumlu ve yeterli mi, sorularını Daud Bakar kitabın beşinci bölümünde anlatmaktadır. Şeriat Âlimlerinden ilk kez Şer’î danışma kuruluna katılanların modern finans ürün meselelerini anlamlandırma veya aralarındaki bağlantıyı kurma noktasında eksikleri olduğu, çıkarımında bulunmaktadır. Buna mütekabil Daud Bakar; günlük bazda öğrenme, Şer’î zihnin hızlı düşünme süreci, Şer’î zihnin emsalsizliği ve Şer’î zihinle kesintisiz etkileşim alt başlıklarla; Şeriat Âlimlerinin murabâha, tekâfül, teberru gibi bu finanslarının geliştirdiğini anlatmakta. Finans sahasında Şeriat Âlimlerinin tarihsel süreç içinde katkı ve faydalarından bahsetmektedir.
Şeriat Âlimlerinin karşılaştığı meseleler ile performans göstergeleri hakkında kitabın sekiz ve dokuzuncu bölümlerini oluşturmakta. Böylece ulusal ve kurumsal Şer’î danışma kurulunun karşılaştığı sorunlar ve performans geliştirme testleri hakkında kısa pratik ve uzun vadeli bilgiler vermektedir.
Halkın Şeriat Âlimlerine yaklaşımları “güven” temelli olduğundan her hangi bir ürünün Şer’î denetim ve durum tespiti gerçekleştiğinden emin olmaktadırlar. Böylece onaylanan tüm ürünlerin halk tarafından tereddüt edilmeden, isteyerek kabul görülür. Bu yönüyle güven hissiyatlı üretici ile tüketici arasındaki bağlantıyı Şeriat Âlimlerinin rollerinin olumlu bir yönü anlaşılmaktadır. Daud Bakar, Şeriat Âlimlerinin paydaşlarına pozitif bir enerji sağladıkları da psikolojik destek verdiğini, paydaşları arasında ki bakış açıları ya da politikalar arasında arabuluculuk desteği sağladığını anlatmakta. Merkezî rol ve sağladıkları tanıtımla Şeriat Âlimlerinin İslami Finansın markalaşmasına katkı sağladığını da değinmektedir. Bu başlığın devamında İslami Finansta Şeriat Âlimlerinin manevî önderlikleri, küresel elçilikleri konularında da önemli etkileri ve katkıları olduğu meselesi ele alınmaktadır.
Şer’î danışma kurulunun vizyon ve kalitesini geliştirmek adına kitabın on birinci bölümünde ön danışma, düzenli etkileşim, iş geliştirme ve pazarlama faaliyetleri, yüksek öğrenim kurumları, yeni Âlimlerin gelişimi ve kariyer yolu konuları ele alınarak; kurumsal bir oluşumun yol haritasını bulmaya çalışmaktadır.
Son kırk yılın deneyimiyle Şer’î danışma kurulunun İslami Finansın değer zincirinin bütününe İslami gelişime nasıl katkıda bulunacakları konusunda yeniden düşünmeye teşvik çabasının birer ürünüdür. Şer’î danışmanlık firması olan Amanie Group’un kurucusu ve grup başkanı olan Mohd Daud Bakar; yetenekli ve yüksek motivasyona sahip her âlimin potansiyel güçlerini İslami Finansta göstermeleri gerektiği, fikrini savunmakta. Şeriat Âlimlerinin tanımı, rolleri, ihtiyaç duyulması, performansları, sektöre katkıları ve nihai hedefleri hakkında “İslami Finansta Din Âlimleri” kitabı Şeriat Âlimlerinin rollerini ve işlevlerini çeşitliliği çağın İslami Finansa uyumunu anlamaya yardımcı olacaktır.
Değerlendiren: Yunus Özdemir