Hayatı anlamlı yaşayabilmek belki de en akıllıca şey. Farkında olmak hayatın, farkında olmak ânın… Hz. Mevlana’nın “Senin bütün ömrün ancak bugünkü yaşadığın ömürdür. Başka gün değil! Geçip giden dünü, gelecek olan yarını düşünme! Bugününü iyi kullan, dini ve insani vazifelerini bugün yap, yarına bırakma. Aklını başına al da hileci nefsin vaatlerine inanma!” dediği gibi yaşamak…
Daha önce bir konferans vesilesiyle gittiğim Filipinler’e şimdi de yine bir konferans vesilesi ile gidiyordum. Ancak bu gidişim çok özel bir nedene dayanıyordu. Konferans İslam İktisadı ve Moro Müslümanları üzerineydi. Bu yüzden bu haftaki yazım Filipinler, Moro Müslümanları ve Türkiye’nin dünya Müslümanları adına yaptığı kuşatıcı insani yardım eli üzerine olacak…
En son yazılması gerekeni ilk başta yazarak farklı bir formatla yazımı sürdürmek istiyorum. Gerçekten harika bir program oldu. Oradaki kardeşlerimizin durumlarını bilfiil görme imkânını bulduk. Heyecan dolular. Ülkemize, Türkiye’mize minnettarlar ve bu hayırlı işlerde önderlik yapanları unutmadıklarını gördük. Türkiye’mizin elinin orada olduğunu yapılan öncü girişimlerin meyvelerinin vermeye başladığını gördük. Çok mutlu olduk… Orada gönülden kopan küçük fedakârlıkların ne büyük oluşumları inşa ettiğini gördük. Yazacağım gelişmelerde ve oluşumlarda emeği geçen her bir fertten Allah (cc) razı olsun. Özellikle bu programın organizesinde hem fikri, hem maddi hem de manevi desteklerini esirgemeyen Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB), Türk Hava Yolları (THY) ve Hüsnü Tuna beyefendiye, ayrıca katkıda bulunan değerli hocalarımıza ve bize liderlik yapan Necmettin hocamıza teşekkür ederiz, hepsinden Allah (cc) razı olsun. Onların fedakarlıkları olmasaydı burada yazacaklarım da gerçekleşmemiş olacaktı.
Cotabato’ya Varış
Önce Filipinler’in başkenti Manila Ninoy Aquino Uluslararası Havaalanına indik. Bir gece Manila’da konakladıktan sonra erkesi sabah iç hatlardan Cotabato havaalanına indiğimizde bizi Bangsamoro Türk Eğitim Akademisi (BTEA) öğrencileri ellerinde “Bangsamoro’ya Hoş Geldiniz” pankartı ve özel yaptırılmış boynumuza astıkları madalya şekli hediyelerle karşıladılar. Bizi şaşırtan şeylerden biri de öğrencilerin Türkçe konuşuyor olmalarıydı. Hammad adlı bir öğrenci İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakültesinden mezun olmuş, babası da üst düzey bir bürokrat, yani bakanmış.
Filipinler’in güneyinde Müslümanların çoğunlukta oldukları Mindanao bölgesi 5 ilden oluşmaktadır. Bu bölge Müslüman Mindanao Bangsamoro Özerk Bölgesi (BARMM) olarak bilinir. Başkenti Cotabato olan bu bölge Basilan, Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi şehirlerinden oluşur. 21 Ocak 2019’da yapılan halkoylamasında Bangsomoro Organik Yasası’nın onaylanmasından sonra bu bölge Müslüman Bangsamoro Özerk Bölgesi olarak kabul edilmektedir.[i] Filipinler’in nüfusu 119.333.600’dür[ii] ve bu nüfusun yaklaşık %11’i Müslümanlardan oluşmaktadır.[iii]
Cotabato şehri Mindanao adasında yer alan ve Bangsamoro Özerk Müslüman bölgesinin merkezidir. 2024 verilerine göre şehrin nüfusu 354, 000’dir.[iv] Şehir yaklaşık 176 km2’lik bir alana sahiptir. Halkın % 76,15’i Müslümanlardan oluşur ve bunların da çoğunluğu Sünni Müslümanlardır.[v] Cotabato şehrinin önemli bir özelliği de Moro İslami Kurtuluş Cephesi’nin (MILF) kurucusu Selamet Haşimi’nin doğduğu şehir olmasıdır.[vi]
Tarus Kanu
Gittiğimiz her yerde güler yüzlerle bizi hoş geldiniz anlamına gelen “tarus kanu” cümlesi ile karşılıyorlardı. İçlerinden birkaçı zaten Türkiye’de okumuş olduklarından dolayı nezaketen Türkçe olarak hoş geldiniz diyerek söze başlıyordu.
Bangsamoro Türk Eğitim Akademisi (BTEA) 2018 yılında açılmış olmasına rağmen araya pandeminin girmesinden dolayı 2023 akademik yılında faaliyetine başlayabilmiş. Bizi hemen kahvaltı salonuna davet ettiler. Masalar, sandalyeler, salondaki birçok eşyanın bambu ağacından özenle yapılmış oldukları dikkatimizi çekiyordu. Özel hazırladıkları kahvaltımızı yaparken bir yandan da Rektör Dr. Thomas Sabel bey bize hem Bangsamoro’nun tarihinden, hem Akademinin kuruluş aşamasından bahsediyordu. Bağımsızlığın simgesi olarak mecliste kabul edilen bayrakları yukarıdan aşağıya zeminde yeşil, beyaz ve kırmızı 3 renkten oluşan bayrağın ortasında sarı hilal ve yıldız, altında ise kılıç resmi bulunmaktadır. Yeşil renk Bangsamoro’yu, beyaz barışı, kırmızı da savaşı temsil ediyormuş. Kırmızı rengin aşağıda olmasının nedeni ise artık savaşın olmaması, barışın mevcut olmasından dolayı. Ancak kırmızı rengin varlığının her an savaşa yani cihada hazır olduklarının da göstergesiymiş. Bu arada kahvaltıda Türk usulü ve Türk bardaklarında çaylarımız da misafir perver öğrenciler tarafından ikram ediliyordu.
Türkiye’den 7 kuruluşun bir araya gelmesi ile kurulan BTEA İslami İlimler Fakültesi, Doğa Bilimleri Fakültesi, Balıkçılık Bölümü, ve Turizm Fakültesi olmak üzere 3 fakülte ile eğitime başlar.[vii] Bu üniversite Bangsamoro hükümeti tarafından Türkiye’ye tahsis edilen 50 yıllığına 50 dönümlük bir alan içerisinde kurulmuştur.
Bangsamoro Türk Eğitim Akademisi (BTEA), Deniz Feneri Derneği, Cansuyu Derneği, Hayrat İnsani Yardım Derneği, İTÜ Mühendisleri Mezunları Derneği, Uluslararası hukukçular Birliği, İnsan Vakfı ve SASA Vakfı gibi STK’ların bir konsorsiyumla bir araya gelmesiyle teşekkül etmiştir.[viii]
Seyahat programımızda olmayan sürpriz bir programımız olduğunu öğrendik son anda. Tevafuk eseri BTEA’nın 2024-2025 akademik açılış programı bugüne denk geliyormuş. Onun da açılışına katıldık. Şahsıma tevdi edilen açılış konuşmasında Eğitimin üç önemli değeri olan okuma, dinleme ve tefakkuh etmenin öneminden bahsettim.
Mikro Finans ve Yetimhaneler
BTEA’nın açılış programından sonra bugün için yapılacak başka bir resmî programımız yoktu. Yetimhaneleri ziyaret etmek için çok uygun bir zaman olabilirdi. Cotabato şehrinde kaldığımız yere yakın olan biri Ribat diğeri İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (İHH) yetimhaneleri olduğunu öğrendik. Önce Ribat yetimhanesine gittik. Elimiz boş varmayalım diye aramızda ortaklaşa para toplayıp yetim kızların her biri için hediyeler aldık. Etrafı çevrili kampüs havasında bir yerdi.
Yetimhanede bizi burada görevli, geleli birkaç ay olmuş bir delikanlı karşıladı. Daha önce Sudan’da okumuş. Burada 44 yetim kız çocuğu varmış. Ayrıca yan tarafta bulunan üniversitede okuyan öğrencilerden 36 tanesi burayı yurt olarak kullanıyormuş. Burada öğrencilere yönelik dikiş nakış, balıkçılık gibi yerel ihtiyaçlara hitap eden kurslar açmışlar. İnsanların küçük bakkal dükkanları açmalarına yardımcı olmuşlar. İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı’nın (İHH) ziyaretinde bulunduğumuz yetimhanesinin birinin kompleksi ise çok daha büyük ve donanımlıydı. Yetimlerin sayısının ise çok daha fazla olduğu belliydi.
Şehir savaştan dolayı gelişemediği için Mikro finans konularında Müslüman halka yardımcı oluyorlar. Maalesef merkezi hükümet bu bölgenin Müslümanlardan oluşmasından dolayı burayı desteklemiyor, bölgenin gelişmesi için yardımcı olmuyormuş. Bu yüzden de bölgenin gelişmişlik oranı oldukça düşüktü.
Hâlâ Bir Tedirginlik Hâkim
Şehrin neredeyse her yerinde özellikle anayollarda sık aralıklarla askeri kontrol bölgeleri vardı. Gerçi bizi kimse durdurmuyordu. Arabamızın üzerinde BTEA amblemi olduğu içindi belki. Askerler hem yerel hem de merkezi hükümetin askerleriymiş. Her ne kadar burası Bangsamoro özerk Müslüman bölgesi olarak kabul ediliyor olsa da Filipinler merkezi hükümetinin askerleri her yerdeydi. Çekilmemişler, varlıklarını devam ettiriyorlardı. Çekilmeyi yavaştan alıyorlarmış.
Belki de bu yüzden olmalı Müslüman grupların birçoğu hâlâ silahlarını bırakmamışlar, askeri üslerini korumaya devam ediyorlarmış. Geçiş hükümetinin sonunun ne olacağını henüz kestiremedikleri için de bunu yapıyor olabilirlerdi. 2025 yılında yapılacak seçim sonuçları net tavırlarını belirleyecek gibi görünüyor.
Amerikan askerleri ile birlikte çalışan Filipin merkezi hükümeti askerleri her yerdeydiler. Ortalık askeri bir yönetimin kontrolünde olduğu imajını veriyordu.
Not: Yazımız ikinci bölüm ile devam edecek.
Prof. Dr. Saim Kayadibi
Marmara Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Enstitüsü (MÜİSEF)
[i] Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi, https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman_Mindanao_%C3%96zerk_B%C3%B6lgesi (Erişim: 19.08.2024)
[ii] Filipinler nüfus, https://populationtoday.com/tr/ph-philippines/ (Erişim: 19.08.2024)
[iii] Euronews, https://tr.euronews.com/2019/01/26/filipinler-de-yasayan-musluman-moro-halk-ozerklige-yuzde-85-le-evet-dedi (Erişim: 19.08.2024)
[iv] Cotabato nüfusu, https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/22097/cotabato/population (Erişim: 19.08.2024)
[v] Cotabato, https://tr.wikipedia.org/wiki/Cotabato (Erişim: 19.08.2024)
[vi] Selamet Haşimi, Mücadele Ahlakı Kendi Liderinin Kaleminden Bangsamoro Mücadelesi, Orijinal Adı: Bangsamoro Mujahid, His Objectives and Responsibilities (İstanbul: IHH, İNSAMER, 2018), s. 70
[vii] Bangsamoro Türk Eğitim Akademisi (BTEA), https://bteacollege.com/akademik-birimler/ (Erişim: 19.08.2024)
[viii] STK’lar https://bteacollege.com/ (Erişim: 19.08.2024)