Çalışanlara normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve çalışanın gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir. Asgari ücret, uygulamada verilebilecek en düşük ücreti ifade etmektedir.
Linyit ve taşkömürü çıkarılan maden işyerlerinde yer altında çalışan işçilerin asgari ücreti ise iki kat olarak uygulanmaktadır. Asgari ücret ülkemizde 1936 İş Kanunu ile yasal düzenlemeye kavuşmasına rağmen uygulamaya ancak 1951 yılında başlanabilmiştir.
Ücrette Eşitlik İlkesi: Asgari ücretin belirlenmesinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ile benzeri sebeplere dayalı herhangi bir ayrım yapılamaz.
Asgari Ücretin Belirlenmesindeki Esaslar: Ücret en geç iki yılda bir olmak üzere Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenir. Komisyon, ücretin belirlenmesinde; ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurur.
Komisyonca belirlenen ücretler Resmî Gazete’de yayımlanır ve Komisyon kararında başka bir yürürlük tarihi belirtilmediği takdirde yayımlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer. Eğer bir başka yürürlük tarihi belirlemişse belirlenen tarihte uygulanmaya başlanır. Komisyon dilerse belirlenen asgari ücretin hangi tarihe kadar yürürlükte kalacağını da belirleyebilir. Böyle bir durumda asgari ücret belirlenen tarihe kadar geçerlidir. Asgari ücretin uygulanacağı son tarih belirtilmemişse, belirlenen asgari ücret 2 yıl boyunca geçerlidir.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu en geç iki yılda bir toplanarak asgari ücreti yeniden tespit etmek mecburiyetindedir. Asgari Ücret Tespit Komisyonu sosyal ve iktisadi koşullardaki değişimlere bağlı olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının çağrısı üzerine iki yıllık sürenin dolmasını beklemeksizin toplanarak asgari ücreti yeniden tespit edebilirler.
Komisyon, en az on üyenin katılımı ile toplanır ve oylarının çoğunluğu ile karar verir. Karara katılmayan üye, isterse katılmama gerekçesini belirtir. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır. Komisyonun her toplantıda aldığı kararlar karar defterine yazılır ve başkan ve üyelerce imzalanır. Komisyon başkanı, komisyon üyeleri arasından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından belirlenerek görevlendirilir.
Asgari ücret sadece çalışana verilebilecek asgari ücret tutarı değildir. Asgari ücret birçok gösterge, göstergeler arası ilişkileri izlememizi kolaylaştıran indeksler ile birçok mali hak ve yükümlülüğün belirlenmesinde referans niteliği taşımaktadır. Toplumlar arası karşılaştırmalı sosyal ve iktisadi analizlerin en önemli indikatörüdür. Hem ekonomi politikasının hem de sosyal politikaların aracı olma özelliğine sahiptir.
Yunus Emre AYDINBAŞ
* Yazarların görüşleri kendilerini bağlar.