Bir senenin daha sonuna yaklaşıyoruz ve her zamanki gibi küresel İslami finansın son durumunu gözler önüne seren IFSB (İslami Finansal Hizmetler Kurulu) 2022 verilerine dayalı 2023 raporunu yayınladı. Bu yazıda bu raporun temel çıktılarını aktarmaya çalışacağım.

Büyüme Rakamları

Öncelikle, 2023 IFSB için önemli bir tarih çünkü kurumun 20. yıl dönümü. İslami finansla ilgili 2023 senesi için genel duruma bakacak olursak da ilk önemli veri elbette toplam sektör büyüklüğü olacak. Buna göre bir önceki senedeki 3.06 trilyon dolarlık büyüklükten 3.25 trilyon dolarlık bir büyüklüğe çıkılmış. Bu a yaklaşık %6 gibi bir büyüme hızına işaret etmekte. Fakat bu büyüklük hala toplan finans evreninin oldukça ufak bir parçasını oluşturuyor. Financial Stability Board’a (2023) göre 2023 Haziran ayında toplam finansal büyüklük 486 trilyon dolar. Dolayısıyla İslami finans, toplam finans evreninin %1’I kadarına dahi denk gelmiyor demektir. Fakat tabi bu durum bazı ülkeler ve bölgeler için önemini göz ardı etmeye yol açmamalı.

İslami finans evreninin içerisindeki ana segmentler olan İslami bankacılık yıllık %6.9 büyürken İslami sermaye piyasaları %6.1, tekafül yani İslami sigortacılık ise %16.1 büyümüştür. Bu sonuncu rakamın büyüklüğü, sektörün doymamışlığını yansıtmakta diye düşünüyorum. İslami sermaye piyasaları içerisinde ise sukuk ihraçları %2.3, sukuk hacmi %7 büyümüştür. İslami fonların büyümesi ise daha ufak olup %1’de kalmıştır.

İslami Finans Segmentleri

Yukarıda da bahsedildiği gibi, İslami finans evreninin temel segmentlerinden olan İslami bankacılık, %70’e yakın oranla İslami finansın en önde gelen unsuru olmuştur. Bunun en çok içerildiği bölge Körfez’dir. Nitekim Körfez, bütün İslami finansın da yarısından biraz fazlasını kapsayarak en öne çıkan bölge olmuştur.

Sukuk hacmi %25.6 ile ikinci büyük segment olmuştur. Bunun en yaygın olarak görüldüğü bölge ise Malezya’nın dahil olduğu Güney Doğu Asya’dır. Nitekim Güney Doğu Asya, İslami finans sektörünün de varlık anlamında ikinci sırasındadır.

İslami fonlar açısından Orta Doğu ve Güney Asya bölgesi öne çıkmaktadır. Fakat İslami fon varlıklarının toplama oranı yalnızca %4’te kalmıştır. Tekafülün payı ise daha da ufak kalmış olup %0.9’dur. Tekafülün öne çıktığı bölge, açık bir farkla Körfez’dir.

İslami finans segmentlerine eklenebilecek olan sosyal finansla ilgili veri toplamak zor olduğu için maalesef bu kısımda yer almamaktadır. Genel durum, aşağıdaki tablodan takip edilebilir.

Tablo 1: Küresel İslami Finans, IFSB (2023)

Kaynak: IFSB (2023). 2022 verileri üzerinden, milyar dolar. Yazar tarafından Türkçeye çevrilip yeniden şekillendirilmiştir.

İslami Bankacılık

Kendi uzmanlık alanım katılım bankacılığı yani İslami bankacılık olduğu için buna ayrıca yer vermek istedim. Buna göre küresel İslami bankacılık 2018-2022 arasında varlık anlamında %2.5, finansal anlamda %10.5 ve mevduat anlamında ise %8.6 büyümüştür. Bu bildiğim kadarıyla Türkiye’deki durumdan biraz farklılaşmaktadır zira Türkiye’de daha fazla büyüyen mevduat, daha az büyüyen ise finansal kısımdır.

Mevcutta iki adet ülke, İran ve (Kuzey) Sudan, bütün bankacılık sisteminin %100 İslami bankacılığa çevirdiğini ilan etmiştir. Onu %75 ile Suudi Arabistan izlemektedir. Brunei %66 ile onları takiptedir. İslami finans alanında sıkça adı anılan Malezya ise %31 ile altıncı sıradadır. Türkiye %8.3 ile Ürdün, Umman ve Afganistan gibi ülkelerin ardından gelmektedir.

Dünyadaki İslami bankacılık varlıklarının oranına bakılacak olursa Suudi Arabistan %40’a yakın bir oranla ilk sırada gelmektedir. Onu %20’ye yakın bir oranla İran ve %15’e yakın bir oranla Malezya takip etmektedir. Türkiye ise %4’e yakın bir oranla 7. sıradadır.

Zeyneb Hafsa Orhan

İZÜ İslam Ekonomisi ve Finansı