Enerji son dönemde üzerine en çok çalışma yapılan alanlardan. Bu çalışmaların içinde de yenilenebilir enerjinin payı giderek artıyor. Ancak gaz ve petrol kaynaklı enerji kaynakları için dünyada finansman muslukları sonuna kadar açık olmasına rağmen yenilenebilir enerji için verilen finansman tabiri caizse yudum yudum ağız ıslatmaya yetecek kadardı. Bu duruma da sürdürülebilir/yeşil tahviller yetişti.
Nedir Bu Sürdürülebilir Tahviller?
Öncelikle bir tanım yapalım. Sürdürülebilir tahviller, tahvil getirilerinin çevre dostu ve çevresel fayda güden projelere yönelik kullanıldığı borçlanma araçlarıdır. İklim değişikliğine yönelik yapılan çalışmaların bir eseri olan sürdürülebilir tahviller hususunda Dünya Bankası 2008’de ilk adımı attı. 2013 yılına kadar bu alanda araştırmalar yapılıp ve kurumlar oluşturulurken o tarihte kurumsal sürdürülebilir tahvil ihraçları gerçekleşti. Bu hamleyle hacim 11 milyar $’a tırmanmıştır.
ECB Oyuna Dahil Oldu
Giderek büyüyen piyasada 2020 yılının ilk 7 ayında 130 Milyar $’ı aşan bir sürdürülebilir tahvil ihracı söz konusu. Tam da bu noktada önemli bir gelişme yaşandı. Devre arasında oyuna giren veteran futbolcu gibi ECB sürdürülebilir tahvil piyasasına gireceğini duyurdu. Zaten ECB Başkanı Lagarde geçen yıl göreve başlarken torunlarına güzel bir dünya bırakmak amacıyla bankanın portföyü ve bilançosundaki iklim dostu yatırımların payını artıracağını ve daha yeşil bir para politikası izleyeceğini vaad etmişti. BoE de buna katılacağını ifade etmiş ve varlık alımlarında iklim krizi başlığını da değerlendireceğini belirtmişti. ECB salgın nedeniyle bir kısmı hibe ve bir kısmı kredi olmak üzere düzenlenen toplam 750 Milyar Euro’luk paketin 225 Milyar Euro’luk kısmının sürdürülebilir tahvil olarak arz edileceğini belirtti. Bu hamle hem maçın gidişatını hem de önümüzdeki maçların gidişatını etkiler. Bu hamlenin ardından sürdürülebilir tahvillerin Banka tarafından teminat olarak kabul edilip varlık alım programına da dahil edileceğini duyurmasının üzerine bu tahvillere talep giderek artacaktır. Ayrıca 2020 yılı içerisinde Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nun gündeminin sürdürülebilir dünya olması, BlackRock ve Microsoft gibi etki alanı geniş şirketlerin politikalarını iklim değişikliğine uygun hale getireceklerine yönelik açıklamaları da önümüzdeki dönemlerde iktisat politikalarının bu yöne evirilmesi ve finans piyasasında bu tür faaliyetlerin hız kazanması bekleniyor.
Sürdürülebilir Tahviller Nerede Kullanılıyor
Özellikle COVID-19 sonrası beklenen finansal ve organizasyon değişimi noktasında sürdürülebilir tahvil önemli bir yer edinecek. Sürdürülebilir Tahvil İlkeleri ismiyle uluslararası arenada belirlenmiş bir kılavuz olan ilkeler aracılığıyla işlemler gerçekleştiriliyor. Bu çerçeveye uyan sektörlerin hepsinde bu tahvillerin ihracı mümkün. Şuan sürdürülebilir tahvillerin büyük bölümü yenilenebilir enerji sektöründe dağılmış durumda. Temiz ulaşım, tarım, su ve altyapı sektörleri de bu aşamada sürdürülebilir tahvillerden finansman bulan sektörlerden. Ancak potansiyelinin henüz çok altında görülen sürdürülebilir tahvillerin gelecekte gerek tutar gerek alan olarak büyümesi bekleniyor. Nükleer enerji, fosil yakıtlar, sigara tüketimi, bahis ve karbon yoğunluğu olan sektörler bu noktada tabii ki negatif ayrışmakta.
Türkiye’de Durum Ne?
Türkiye’de bu alanda ilk adımı 2016 yılında TSKB atsa da genele yayılmış bir istekten söz etmek çok mümkün değil. Bugüne gelindiğinde toplam üç banka bu işe girerken şirketler bazında ise Vestel ilk ve tek olma özelliği gösteriyor. 2020 Temmuz ayında TL cinsinden ilk sürdürülebilir tahvil ihracını gerçekleştiren Vestel, tahvil getirilerinin sürdürülebilirlik ve yeşil teknoloji yatırımlarında kullanılacağını açıklamıştı. Bu alanda Türkiye’de gerek bankalar gerek şirketler tarafında alınacak çok yol var.
Tüm bunların ışığında iklim değişikliğinin dolayısıyla sürdürülebilir tahvillerin büyümesi bekleniyor. Lagarde’ın ardından özellikle Fed Başkanı Powell da en azından “torunlarına güzel bir dünya bırakmak için” bu işe başlarsa bu alandaki pazarın daha da büyüyeceği tahmin ediliyor. Tabii ki yıllarca çevreye zararlı kaynaklarla ülkesine enerji kazandıran ve hala buna devam ederek diğer ülkelerle arasında gelişmişlik açısından fark oluşturan ülkelerin ne yapacağı da merak konusu.