İlki 2014 yılında TÜBİTAK desteği ile gerçekleştirilen, Türkiye’de alanında ilk ve tek olma özelliğini taşıyan Türkiye’de Çalışma Hayatı ve Meslekler araştırması güncellendi. Beş yılda bir güncellenmesi hedeflenen, bu hedef doğrultusunda da 2019 yılında ikincisi gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları yayınlandı. Böylece, geçen beş yılda yaşanan değişimi ayrıntısıyla takip etmek mümkün oldu.
Peki, Türkiye’de Çalışma Hayatı ve Meslekler Araştırmasının kapsamı nedir?
Araştırmanın temel amacı Türkiye’de çalışma hayatı, istihdam, işe bakış ve en önemlisi mesleki itibar konularında kapsamlı bir analiz ortaya koymaktır. Türkiye’nin mevcut sosyo-ekonomik dinamiklerini anlamanın yolu meslek dünyasından geçer. Araştırma iş dünyasına, kamu politikası yapıcılarına ve akademik dünyaya çalışma hayatı ve meslekler konusunda önemli bir açılım yaparak katkı sağlamayı hedefler.
Araştırmada öncelikle ulusal istatistikler derlenerek Türkiye’de çalışma hayatı ve meslek dünyasını temelden belirleyen hizmet sektörünün yükselişi, ücretlileşme, kentleşme, istihdam, işsizlik gibi bahisler incelenmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırmaya katılanlara mevcut işlerini nasıl gördükleri, işe yükledikleri anlam ve çalışma hayatındaki değer ve öncelikleriyle ilgili sorular yöneltilmiştir. Böylece meslek hayatına bakışın nasıl şekillendiği yönünde temel bulgulara ulaşılmıştır.
Araştırmaya katılanlardan 133 farklı mesleği 0 ila 100 arası puan vermeleri istenmiş, alınan cevapların ortalaması üzerinden Türkiye Mesleki İtibar Skalası güncellenmiştir. Ayrıca eğitim, yaş, cinsiyet ve işteki konum gibi sosyo-ekonomik ve demografik değişkenlere göre cevapların nasıl farklılaştığı yorumlanmıştır.
Araştırmada açık uçlu olarak katılımcılara en çok yapmak istedikleri ve istemedikleri meslekler sorulmuştur. Böylece hem çalışmaya yüklenen anlamla ilgili soru setini hem de mesleki itibar verilerini kontrol etmeyi ve derinleştirmeyi mümkün kılan yeni bulgulara ulaşılmıştır.
Türkiye’de çalışma hayatına dair son durum elde edilen veriler ışığında gözler önüne serilmiştir. İş gücüne katılım bağlamında 15 yaş ve üstü çalışma çağındaki nüfusun 2011’den 2019’a %12 artarak 61 milyon 675 bin olduğu görülmektedir. Ayrıca iş gücüne katılım oranı 2011’de %46 iken 2019’da %54 olmuştur. Bunda muhtemelen köyden kente göçün tamamlanması, eğitim oranlarının artması, hane geçim standartlarının yükselmesi gibi etkenler rol oynamıştır. Ancak iş gücüne katılanların hepsi iş bulamamaktadır. 2011’den 2019’a işsizlik oranı 8,99’dan 13,83’e çıkmıştır. İşsiz sayısı ise 2 milyon 266 binden 4 milyon 566 bine yükselmiştir.
Rapor Türkiye’de iş ve meslek hayatının son 5 yılının detaylı bir görünümünü ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda iş gücüne katılım, iş gücünün sektörel dağılımı, çalışma biçimleri, asgari ücret ve enflasyon,açılan ve kapanan şirket sayıları, iş yeri büyüklükleri ele alınan konulardır.
Türkiye’nin En Çok ve En Az İtibar Gören 10 Mesleği
Öte yandan raporu özel kılan en önemli yanlarından biri şüphesiz meslekleri itibarlılık temelinde incelemesi ve buna göre bir liste oluşturarak toplumun bu konudaki izlenimini somut bir hale getirmesidir. Buna göre günümüzde en yüksek itibar puanına sahip on meslek sırasıyla tıp doktoru, hakim, üniversite profesörü, pilot, büyük elçi, vali, diş hekimi, general, yüz başı ve avukat şeklinde sıralanmaktadır. Bunun tersine en düşük itibara sahip on meslek ise ütücü, ayakkabı boyacısı, çöpçü, sokak satıcısı/seyyar satıcı, falcı, gündelik temizlikçi, hamal, düzensiz işlerde çalışan işçi ve dansöz şeklinde belirlendi.
Son 5 Yılda En Fazla İtibar Kazanan Meslek Aktörlük, En Fazla İtibar Kaybeden Meslek Maden İşçiliği
2014 yılına nazaran itibar sıralamasında yerini en ileriye taşıyan meslek 31 sıra yukarı çıkan aktörlük oldu. Bunu sekreter, emlakçı, muhtar, futbol hakemi, stüdyo fotoğrafçısı izledi. Buna karşın son 5 yılda en fazla itibar kaybeden meslek 46 sıra gerileyen maden işçisi olurken bunu, çiftçi, imam, mandıracı, tesisatçı, ormancı ve inşaat ustası izledi.
İyi Bir İşte Aranan 5 Temel Özellik
Raporun ilgi çeken araştırmaları bununla sınırlı değil. Toplum nazarında iyi bir işte aranan 5 temel özelliğin neler olduğu da yapılan araştırmalar sonucunda resmedildi. Buna göre insanlar iyi bir işte ilk önce iş garantisine bakıyor. Bunu iyi bir ücret ve işin kaza ve ölüm riski içermemesi izliyor. Uygun çalışma saatleri ve işin kişinin değerlerine uygun olması ise bunlardan sonra gelen maddeler.
Çalışmak Toplum İçin Ne Anlam İfade Ediyor?
Toplum genelinde kabul gören anlayış insanın önce kendine ve ailesine zaman ayırması gerektiği yönünde. Bununla birlikte çalışmak toplum nazarında hayatı anlamlı kılmaya yarıyor. Ayrıca önemli bir kısım çalışmayı topluma karşı bir görev olarak görürken, çalışmanın toplumda itibar görmek için şart olduğunu düşünüyor.
İnsanlar Yaptıkları İşlerden Memnun Görünüyor
İnsanların mevcut yaptıkları işlere yönelik öne çıkan görüşleri, işlerinden memnun olduğun gösteriyor. Buna göre önemli bir kısım yaptığı işin değerlerine uygun olduğunu, yeteneklerine uygun bir işte çalıştığını düşünüyor. Ayrıca kişinin yaptığı işin sonuçlarını görebilmesi ve bundan dolayı takdir alması, yapılan işten dolayı duyulan memnuniyeti arttırıyor.
En Çok Yapılmak İstenen 10 Meslek, En Az Yapılmak İstenen 10 Meslek
Günümüzde toplum nezdinde yapılmak istenen 10 meslek şöyle sıralanmıştır: Öğretmenlik, hekimlik, avukatlık, polislik, mimarlık, mühendislik, hemşirelik, hakimlik, pilotluk ve savcılık.
Öte yandan genellikle tercih edilmeyen ve yapılmaktan keyif alınmayan 10 meslek ise temizlikçilik, çöpçülük, garsonluk, hamallık, hekimlik, inşaat işçiliği, polislik, öğretmenlik ve çiftçilik olarak belirlendi. Bu listelerde öğretmenlik, hekimlik ve polisliğin her iki grupta da yer alması dikkat çekicidir.
Raporun detaylarına, temel bulgularına, önerilerine ve daha fazlasına erişmek için tıklayınız.
Kaynak: TYAP