Yusuf Dinç

Bugünün şartları içinde kapitalizmin Protestanlığından söz etmek o güne göre epey güçtür.

Bilim alanında her teori bir dine hizmet eder. Bilimin kendisi tek olan dine hizmet ederken teoriler bakımından durum aksidir. Bu anlamda teorileri fıtrata uygun ve fıtrata uygun olmayan şeklinde sınıflandırmak mümkündür. (Bu sınıflandırmayı “ilim” özelinde yapmak da mümkündür.) Fıtrata uygun olanlar dine, diğerleri kendi dinlerine hizmet ederler. Zaten fıtrata uygun olmayan teorilerin dini tercihlerini yapması gerekir. Aksi takdirde yaşama imkânı bulamazlar. (Tabi hizmet ettikleri din, kimin hizmetindedir, bu ayrıca tartışmayı gerektirir.)

Kapitalizm de bunlar gibi dini tercihini yapmak durumunda kalmıştır. Kapitalizm fıtrata uygun olmayan yönleri ön plandaki bir teori olarak evvel tespite göre Protestanlığa hizmet eder. Bu tercihin adını koyan ise ünlü eseriyle Max Weber olmuştur. Dönemi içerisinde gayet rasyoneldir. Katolik Avrupa içerisinde varlığını Hristiyanlığa yaslamak ihtiyacındadır. Üstelik kapitalizm öyle bir teoridir ki o mu dinine hizmet eder, dini mi ona anlamak güçtür. Kendi kavrayışıma göre; kapitalizm o günün şartları içerisinde Hristiyanlık içindeki dini bir fraksiyonu besleme ve ondan beslenme ihtiyacındadır ve tercihini bunun üzerine kurmuştur.

Bugünün şartları içindeyse kapitalizmin Protestanlığından söz etmek o güne göre epey güçtür. İrrasyoneliteyi seçen kapitalizm, artık bir dinin kaldıracına ihtiyaç duymadığı mesajını vermektedir. Üstelik hukukun kaldıracına da ihtiyaç duymuyordur. Çünkü irrasyonelitenin (yani akıldışılık) tüm din veya hukuk sistemlerinde mümeyyiz şartını bozduğu ve irrasyonelin davranışlarından sorumlu tutulamayacağı bilinmektedir.

Yani kapitalizm, deliyi oynamaktadır. “İrrasyoneldir ne yapsa yeridir” denmesini beklemektedir. Bu bekleyişin bir sosyolojisi olabileceğini anlarım fakat kanaatimce insanlar bu kandırmacaya uzun süre göz yumamayacak ve eninde sonunda cambazın tekerine çomak sokulacaktır.

Peki, İslam iktisadı açısından aynı eleştiri getirilebilir mi? Buna verilecek cevap çok kısadır: “İslam iktisadı fıtrata uygun olanın arayışıdır. Bu yönüyle tek olan dine hizmet eder. Tek olan din ise insanlığın refahına hizmet eder.”

Kaynak: Yeni Birlik